Son: Kapitalizmin mi bankacılığın mı?

Şant Manukyan / İş Yatırım

Gelen krizi göremeyen pek çok insanın bu günlerde kapitalizmin sonunun gelmiş olmasından bahsetmesi çok ilginç. Krizi ortalık henüz sakinken tahmin eden Nouriel Roubini, Paul Krugman, konut piyasası için uyarılarda bulunan Robert Shiller gibi uzmanlar (benim okuduğum kadarı ile) böyle bir durumdan bahsetmez iken ayrışmadan, stagflasyondan, kıtlık nedeni ile yüksek buğday fiyatlarından bahsedenlerin bir anda kapitalizmin sonunu ilan etmesi pek inandırıcı gelmiyor. Uzmanı olmadığım Karl Marx bildiğim kadarı ile kapitalizmin sonunun sahtekar bankacılar ve yanlış hesaplanan istatistikler aracılığı ile değil, üretim faktörlerinde yaşanacak sorunlarla sabit sermayenin kâr etmekte giderek zorlanması sonucu çökeceğini ön görmüştür. Kişisel görüşüm gördüğümüz son, kapitalizmin değil alışageldiğimiz bankacılık sisteminindir. 2001 krizinden Türkiye bankacılık sisteminin daha kuvvetli, daha az ancak büyük oyuncuların var olduğu, daha sıkı kontrollere sahip ve daha muhafazakar işleyen bir yapıya bürünerek çıkması gibi bu krizin de sonunda az sayıda devasa bankaların ortaya çıkması kaçınılmazdır. Dahası kamunun bu bankalara ortaklığının kısa sayılmayacak bir süre devam etmesi de büyük olasılık. Yatırım bankacılığından mevduat bankacılığına geçmeye çalışan Goldman Sachs ve Morgan Stanley'in bu değişimin sonunda bile (tasarruf sahiplerinin hemen bu bankalara para yatırmak için koşmadığı var sayımı ile) her köşeye bir şube açması söz konusu olmadığından yakında yeni ortaklar bulması kaçınılmaz olabilir. Sistem daha sıkı regülasyonlara sahip olacağından büyük bir ihtimalle yaratıcılık küçük şirket ve fonlara kayacak. İstihdam olanakları daraldığından pek çok MBA kendi başının çaresine bakacak ve dev bankaların bıraktığı boşlukları dolduracak küçük şirketler ortaya çıkacaktır. Leasing şirketleri ve emeklilik fonlarının sayısı ve yönetim tarzında da değişiklik kaçınılmaz gibi görünüyor. Şu anda piyasaların dip yaptığını söylemek için henüz çok erken ancak kriz bittiğinde kimin küllerinden yeniden doğacağını şimdiden düşünmek gerekiyor.