Son çeyrek sıfır olsa, yıllık küçülme yüzde 6.4

Üçüncü çeyrekteki küçülme oranında bir sürpriz yok. Ekonominin bu çeyrekte yüzde 3.5 dolayında daralacağı tahmin ediliyordu, biz de haftalar önce bu tahmini dile getirmiştik, gerçekleşme de yüzde 3.3 oldu. Öte yandan TÜİK'in ilk iki çeyreğin rakamlarını revize etmesiyle küçülmenin daha da derinleştiğini gördük.

2009 yılına yüzde 4 büyüme öngörüsüyle girilmiş, daha sonra büyüme yüzde 3.6 küçülmeye revize edilmişti. Hükümet, bu oranda da kalınamayacağının anlaşılmasıyla küçülme tahminini yüzde 6'ya çekmişti. Bu oranı, açıklandığında da çok gerçekçi bulduğumuzu belirtmiştik. Her ne kadar yüzde 6'dan daha büyük oranlı küçülme bekleyen kuruluşlar varsa da, hükümetin yüzde 6'yı dile getirmesi bile gerçekçi sayılmalıydı.

İlk dokuz ayın rakamları oluştu ve artık tahmin edilmesi gereken tek çeyrek kaldı. Hükümetin yüzde 6'lık küçülme hedefinde kalınabilmesi, son çeyrekte büyümeye geçilmesine ve bu oranın yüzde 1.5'i bulmasına bağlı. Yani son çeyrekteki büyüme yüzde 1.5 olursa, 2009 küçülmesi hükümetin öngördüğü yüzde 6'da kalacak.

Son çeyrekte yüzde 1.5 ya da daha fazla büyüme sağlanabilir mi, doğrusu kuşkulu. Sanayi üretiminde ekim ayında hem geçen yılın, hem eylül ayının çok üstüne çıkılmış olmakla birlikte, kasım ayına ilişkin olarak dün açıklanan kapasite kullanım oranı pek yüz güldürmedi. Kapasite kullanım oranı 2009 yılının aynı ayının da, ekim ayının da altında kaldı. Biraz kopmuş görünmekle birlikte kapasite kullanımı-sanayi üretimi ilişkisini dikkate alırsak, sanayi üretiminde ekimdeki o yüksek düzeyin kasımda korunamayacağı kaygısı oluşmuş görünüyor. Dolayısıyla, sanayi cephesinden son çeyreğe yansıyacak büyüme etkisinin önceki çeyreklere göre daha olumlu, ancak büyümeyi tek başına sırtlayacak ölçüde olamayacağı da ortada. Hem sonuçta, sanayinin GSYH içindeki payı dörtte bir düzeyinde.

Son çeyrekteki yüzde 1.5 büyüme, yılın tümünde yüzde 6 küçülmede kalmamızı sağlıyor. Son çeyrek büyümesinin, yüzde 1.5'in ne kadar altında kaldığına bağlı olarak, 2009 küçülmesi yüzde 6'nın üstüne çıkacak. Ayrıca, son çeyrekte büyüme sağlanacağının da garantisi yok tabii ki.

Son çeyrekte büyüme sıfır olursa, 2009 yılındaki küçülme yüzde 6.4'ü bulacak. Ekonominin son çeyrekte yüzde 1 küçülmesi halinde yıllık daralma yüzde 6.6'ya, son çeyrek küçülmesi yüzde 2 olursa, bu kez yıllık daralma yüzde 6.9'a ulaşacak.

Hükümet, bu yıl GSYH'de yüzde 6 daralma beklerken, 2010 yılı büyümesini de yüzde 3.5 olarak öngörmüştü. Ama örneğin IMF'nin tahmini bu yıl için yüzde 6.5 küçülme, 2010 için yüzde 3.7 büyüme. Bu yılki küçülmenin daha yüksek oluşması karşısında 2010'daki büyümenin de daha büyük beklenmesi çok doğal.

Bu yıl son çeyrekte yüzde 1.5 büyüme sağlanması, bağlı olarak yıllık küçülmenin hükümetin öngördüğü gibi yüzde 6'da kalması zor görünüyor ve bu yılki küçülmenin yüzde 6.5'e, hatta daha yukarılara uzanması bekleniyor. Elbette küçülmenin derinleşiyor olması hoş değil, ama bu durumun teselli verecek bir yönü de var. Baz etkisi dolayısıyla 2010 yılındaki büyüme, hükümetin öngördüğü yüzde 3.5'in üstüne çıkabilir.

Bu yıl yüzde 6 küçülme ve 2010'da yüzde 3.5 büyüme dengesine göre oluşturulmuş rakamlar, bu yılki küçülme yüzde 6.5'e ulaştığı takdirde, 2010 büyümesinin yüzde 4'e çıkacağını gösteriyor.

Son çeyrek ne olur, yıllık oran nereye gider; başka varsayımlar da dile getirilebilir tabii ki. Ama Türkiye görülmedik bir daralma yaşıyor ve bakın biz bu duruma ne zaman işaret etmişiz. Bugünkü yazımızı, 20 Nisan 2009 tarihli Dünya'da yer alan yazımızdan bir alıntıyla kapatalım:

"2009 yılı GSYH hedefi, artık yüzde 4 büyüme değil, yüzde 3.6 küçülme. Ama acaba bu yılı yüzde 3.6 küçülerek kapatabilecek miyiz, yoksa ekonomi daha yüksek oranda mı daralacak, şimdi bu tartışılıyor. Mevcut veriler, küçülmeyi yüzde 3.6'da tutmanın çok zor, hatta olanaksız olduğunu, ekonominin bu yıl en iyi olasılıkla yüzde 5 dolayında daralacağını ortaya koyuyor. Gidişat ise bu yılki küçülmenin yüzde 6-7 dolayına çıkabileceğini gösteriyor."