Son bir yılda beş büyük ligde ve bizde rekabet nasıl değişti? (I)

2016’yı geride bırakırken, beş büyük lig ve bizde rekabette nasıl bir gelişme yaşandı? Bu haftaki analizimizin konusunu bu soruya verilecek yanıt oluşturacak. Avrupa’da ve Süper Lig’de 2016-17 sezonunun ilk yarıları tamamlandı. 2015-16 verilerini baz alarak oluşturduğumuz aşağıdaki tablolarla rekabetin son bir yılda nasıl bir değişim ve gelişim gösterdiğini sizlerle paylaşıyorum.

İki bölüm olarak yayınlayacağımız makalemizin ilk bölümünde, makro iktisadi değerler üzerinden beş büyük lig ve Süper Lig’deki gelişim ve değişimi irdeleyeceğiz. Çünkü, rekabetin ana dinamiğini parasal gelir yapısındaki değişme oluşturuyor. Özellikle, Premier Lig’de 2016’da yaşanılan büyük gelişme Premier Lig kulüplerinin, dolayısıyla Premier Lig’in gelirlerini önemli oranda arttırdı. Bu durum, futbol bir sonuç oyunu olduğuna göre, doğrudan sonuca etki eden bir gelişme olarak kendisini somutluyor.

Avrupa futbolunda parasal gelirde önemli artışlar oldu

Avrupa futbolunda 2012-13 sezonunda futbol kulüplerinin yarattığı toplam parasal büyüklük 20 milyar euro iken, bu tutar 2015-16 sezonunda 25 milyar euro’ya ulaştı.1 Avrupa futbolunda %25’e ulaşan bu parasal artışın temel lokomotifini İngiliz Premier Lig ve İspanyol La Liga’da yaşanılan naklen yayın haklarının satışı oluşturuyor.

Premier Lig arayı açıyor

Premier lig sadece sportif anlamda değil, parasal olarak ta rakipleri ile arasını açmaya devam ediyor. Yıllık sahip olduğu 4 milyar 820 milyon euroluk geliriyle, parasal olarak kendisine en yakın lig İspanyol La Liga’ya gelirde tam 2 milyar 70 milyon euroluk, lig değerinde de 1 milyar 290 milyon euro fark atmış durumda.

Premier lig ile diğer ligler arasındaki farkın bu kadar açılmasındaki en önemli faktör ise, 2016 içinde BskyB ile imzalanan 5 milyar sterline ulaşan 3 yıllık naklen yayın sözleşmesi. 3 Bu sözleşmeye göre, Premier Lig’in 2016-19 arası maçlarının yurt içi ve yurtdışı yayınlarını BskyB yayınlayacak. Hal böyle olunca, Premier Lig’in gelirleri ile lig değeri de bir önceki sezona göre önemli artışlar kaydetmiş oldu.

Premier Lig’in gelirleri bir önceki yıla göre %9.55 artarken, lig değeri de %21.34’lük bir büyüme gösterdi. Kısacası, Premier Lig tutulmuyor, tutulamıyor.

Lig değeri ve parasal gelir artışında La Liga ikinci sırada

Bize ve diğer liglere baktığımızda ise, tüm liglerde bir parasal büyüme olduğu görülüyor. Parasal gelirlerinde gelirlerini bir önceki yıla göre en fazla arttıran lig olarak karşımıza İspanyol La Liga çıkıyor. La Liga’nın gelirleri 2014-15’e göre %33.95 artarak 2 milyar 750 milyon euroya ulaştı.

Bir önceki sezona göre La Liga’da görülen bu artışın arkasında 2016’da imzalanan yayın hakları sözleşmesi var. Premier Lig’de olduğu gibi La Liga’da da BskyB, bu ligin 2016-19 sezonlarına ilişkin yayın haklarını 2 milyar 650 milyon euroya satın almış bulunuyor. Bu yayın sözleşmesiyle, La Liga parasal gelirde Alman Bundesliga’nın önüne geçti. Bu artış aynı zamanda, lig değerini de %16.88 büyütürken, İtalyan Serie-A, Alman Bundesliga ve Fransız Lig 1’i geride bıraktı.

La Liga’da bu büyümelerin arka planında temel olarak naklen yayın gelirlerindeki artışın bulunduğunu yukarıda belirtmiştik. Bununla beraber, İspanyol takımlarının Şampiyonlar Ligi ve Avrupa Ligi’nde geçen sene gösterdikleri süper performanslar da gelirlerin ve lig değerinin artışına önemli katkı sağladı. Anımsanacağı üzere, Şampiyonlar Ligi finalini iki İspanyol takımı Real Madrid ve Atletico Madrid oynamış, sonuçta Real Madrid kupayı müzesine götürmüştü. UEFA Avrupa Ligi’ni ise geçen yıl finalde Liverpool’u yenen Sevilla üçüncü ke üst üste kazanmıştı.

Beş büyük lig içinde irtifa kaybeden tek lig olarak Fransız Lig 1’i görüyoruz. Bu kapsamda hem sportif, hem de mali anlamda Lig 1, Beş Büyük Lig içinde en zayıf lig olarak karşımıza çıkıyor. Fransız Lig 1’in gelirlerindeki artış diğer büyük liglerin gerisinde kaldı. Aynı zamanda, bu ligde ortalama seyirci sayılarında da önemli düşüşler yaşandığı görülüyor. Lig 1’de ortalama seyirci sayısı bir önceki yıla göre %7.97 azalırken, gelirlerde sadece %4.37’lik bir artış kaydedildi. Bu gelişimde Fransız futbolunda son yıllarda yaşanılan sportif performans düşüklüğünün önemli etkisi bulunuyor. Bu gelişmeyle Lig 1 ile diğer dört büyük lig arasındaki fark giderek açılıyor.

Süper Lig’de bir önceki yıla göre önemli gelişimler var

2014-15 sezonuna göre Süper Lig’de gelirler yaklaşık %2.19’luk bir artışla 700 milyon euroya ulaşırken, ortalama seyirci sayısında da bir önceki sezona göre %38’lik bir artışla 8 bin 667 seyirciye ulaşıldığı gözlemleniyor. Bu önemli gelişmeye karşın, kulüplerimizin UEFA Finansal Fair Play uygulamaları nedeniyle mali disipline yönelerek kadro küçülmelerine gitmeleri, Süper Lig’in değerinde %8.72’lik bir düşüşe neden olmuş durumda.

Süper Lig’in bir önceki sezona göre değeri 986 milyon euroya ulaşırken, 2016 sonu itibariyle bu değer 900 milyon euro olarak gerçekleşti. Süper Lig’in 2016’da gerçekleştirilen yeni yayın ihalesiyle, Türk futbol pastasında yaşanılan %38.89’luk artış4, 2016-17 futbol gelirlerinin en az bu oranda artacağını bize gösteriyor. Bu bağlamda, 2016-17 futbol gelirlerimizin 1 milyar euronun üzerinde gerçekleşmesi mümkün olabilecek. Burada tek sıkıntı: makroekonomide yaşanılacak büyük bir daralma olabilir. Böylesi bir olumsuzluk, doğal olarak futbol ekonomisinin büyümesini sınırlayabilir. Ancak, her ne olursa olsun, her hal ve koşulda Süper Lig hala Avrupa’nın en fazla geliri olan ve en değerli altıncı ligi olmaya devam edecekmiş gibi görünüyor.

(1) http://www.futbolekonomi.com/ images/stories/raporlar/Genel/deloitte- uk-annual-review-of-football-finance- 2016.pdf, page 8. (2) http://www.futbolekonomi.com/ images/stories/raporlar/Genel/deloitte- uk-annual-review-of-football-finance- 2016.pdf (3) http://www.dailymail.co.uk/sport/ football/article-2947293/Premier-League- rights-retained-Sky-BT-Sport-record- 5-bn-deal-Sky-s-monopoly-Sunday- games-broken.html (4) Tuğrul Akşar, ‘’Digitürk Oyunu Değiştirebilecek mi?’’, http://www. futbolekonomi.com/index.php/haberler- makaleler/ekonomi/35-tugrulaksar/ 4041-2016-11-27-17-24-50.html (5)Tablolar Deloitte’un Annual Review of Football Finance 2015 ve 2016 tarihli raporlarıyla, www.worldfootball.net ve www.transfermarkt.de sitesindeki verilerden derlenerek oluşturulmuştur.