Skolastik mi, elastik mi?
Bankacılık krizi geçti deniyor ancak merkez bankacılığı krizi yeni başlıyor. Fed'in 2022 konsolide finansal tablolarında tahvil portföyünden ertelenmiş zararı 1,08 trilyon dolar. 2021 yılı karının tam 9,5 katı. Kıyaslarsak, 2022 Türkiye GSYİH üzerine Silikon Vadisi Bankası aktif büyüklüğü toplamına eşit. Bu zararın etkisini hazineye kar payı transferindeki (42 milyar sermayesinden fazla) 50 milyar dolar düşüşte görmek mümkün. Bu rakamlar 2022 sonu yani ilk çeyrek ve son bankacılık krizi dâhil değil.
Taşıdığı tahvillerin (ve MBS’lerin) vade ağırlığı 1-5 yıl, 5-10 ve 10 yıl üstü şekilde. Mortgage kâğıtları (MBS) %2 faiz seviyesinde yoğunlaşmış. Tahvillerin dağılımı ise yok. Enflasyon ve faizler yüksek kaldıkça, 2 yıl ve üstü tahvil faizleri gevşemezse, toplam sermayesinin 26, ödenmiş sermayesinin 31 katı olan bu zararı yıllara yayarak taşımak zorunda. Döviz rezervi ise 18,7 milyar, 11 milyar dolarlık altın sertifikalarına 1971’den beri dokunamıyor. Aktif büyüklük 8,7 trilyon. Mali analizciler, kredi tahsisçiler kredi notunu çoktan vermiş olmalılar.
Merkez bankalarının kar hedefi yoktur, zararı da öteleyebilirler ancak zarar halinde hazineye bağımlılıkları artar diyen iktisat biliminin literatürü. Gerçi yönetim kurulunun yarısı eski hazineci, bilançonun %95’i uzun zamandır hazine kâğıtları. Powell’ın hukuk mezunu, batan SVB CEO’sunun San Francisco Fed direktörü olması karşısında, bankaların batması risk yönetimi yap(a)mamalarından, Fed'in faiz politikası ile alakası yok diyenler için aynı tutarlılıkla açıklanması gereken durumlar yani.
Endojen mi Eksojen mi?
Zar zor gecikmeli Fed başkan yardımcılığına atanan Lale Brainard’ın 1 yıl dolmadan ve bankalar batmadan hemen önce, Chicago Üniversitesi konuşmasından ve kriz öncesindeki son FOMC toplantısından sonra, apar topar Fed’den ayrılması Powell ile görüş ayrılığından mı? Yoksa demokrat ve güvercin olarak sıkı para politikasına karşı gelemeyip, cumhuriyetçi başkanla şahinleşen Fed’in bu kötü finansallarından sıyrılmak mı?
Powell ve Yellen arasındaki tutarsız açıklamalar hazine ile Fed arasındaki görüş ayrılıklarının, bağımsızlık kavgasının yansıması mı? Brainard Obama dönemi hazine başkan yardımcısıydı. 2024 seçimi öncesinde beklenen sıkı resesyonun daha da kötüye gitmesine karşılık mı yeni görevine kaydırıldı? Bir ihtimal daha var, belki de Yellen’in yerine mi hazırlıyorlar?
İsviçre Merkez Bankası 132 milyar dolar ile geçen seneki karına göre 6 kat fazla zarar açıkladı. ECB’nin 2022 finansallarında tahvil zararı 60 milyar avro, bir önceki yıla göre 6 kat fazla.
Bunlara doğru merkez bankacılığı örneği, muhteşem iletişim yapıyorlar, Fed’de 400 doktoralı ekonomist var hata yapmazlar, ama onlar baz para isterlerse basar çözerler, kredibilite denilir mi, faizleri para arzları içsel mi dışsal mı artık okuyucularımız karar versin.
Serbest Dalgalı Faiz Rejimi
1971-74 “Smithsonian” sonrası geçilen “Serbest Dalgalı Kur Rejimi” gibi yukarıda etki ve sonuçları görüldüğü üzere, dünya LIBOR sonrası (dünyada ilk defa İstanbul Ekolü tarafından dile getirilen) “Serbest Dalgalı Faiz Rejimi” dönemine girdi. Bilançolarında sorun yaşayan merkez bankaları ve rezerv paraları karşısında dünyada yeni arayışlar hızlanmış durumda. Şangay İşbirliği Örgütüne gözlemci olarak katılan Suudi Arabistan’ın Çin ile ortak rafineri kurması, Çin’in Fransa ile LNG ticaretinde Yuan kullanması mesela. Rusya’nın Çin’le ortak açıklamasında Yuan’ı diğer ulusal paralarla dış ticarette kullanacağını açıklaması, Arjantin’le ortak para çalıştığını açıklayan Brezilya’nın dış ticaretinde Yuan’ın en çok pay alan 2. döviz olması son vakalar. BRICS ülkelerinin (altına dayalı) yeni bir para üzerinde çalıştıklarını açıklaması, Kenya’nın dolardan uzaklaşma çağrısı, Suudi Arabistan ve BAE ile kendi parası üzerinden petrol anlaşması yapması, Güney Asya ülkelerinin (ASEAN) kendi para birimleri ile dış ticareti değerlendirmesi yine bu haftadan. (Şimdilik) İki rezerv paralı yapı geliyor. Rusya’ya koyduğu ambargolar ve ortodoks para politikaları ile skolastik iktisat bilimi kuralları kendi kazdığı kuyuya düşerken, 1944 finansal mimarisine heterodoks elastikiyet kazandırıyor.