Sizin kriziniz kaç dipli?

Küresel krizden çıkışla ilgili dip tartışması bitecek gibi değil. Krizden çıkışta V şeklinde bir oluşum gerçekleşeceğini dile getiren artık hiç yok. U tahmini yapan da azaldı, geniş tabanlı U diyen de. Uzun bir süredir üstünde görüş birliği oluşan çıkış şekli, çift dipli U diye de nitelenen W. Ancak, çift dipten söz edenler şimdiye kadar genellikle karamsar olarak nitelendiriliyordu. Görüyoruz ki, bu görüşü benimseyenler giderek artıyor.

Krizden ancak, en az bir, belki birkaç dip görerek çıkılabileceğini dile getirenler, daha çok uluslararası fon yöneticileri, akademisyenler ve bazı ülkelerin merkez bankası yetkilileriydi. Kuşkusuz hükümet yetkililerinden bu yönde açıklamalar gelmesi beklenmiyordu, şimdiye kadar da pek gelmedi zaten. Ancak, önceki gün yayımlanan bir rapor ve bu raporda dile getirilen görüşler krizden çıkışa ilişkin tartışmalara yeni bir boyut kazandıracağa benziyor.

Sözünü ettiğimiz, Birleşmiş Milletler'in ekonomi bölümü tarafından hazırlanan "Dünyada Ekonomik Durum ve Beklentiler - 2010" adlı yıllık rapor. Raporda ekonomik toparlanmanın henüz çok sağlam olmadığına dikkat çekilerek, "2009 yılında 2.6 trilyon doları aştığı belirtilen destek paketlerinin zamanından önce çekilmesiyle toparlanma aniden durabilir" görüşüne yer veriliyor.

Birleşmiş Milletler raporunda, devletlerin destek politikalarını sürdürmesiyle 2010 yılında küresel olarak yüzde 2.4'lük büyüme beklenebileceği vurgulanıyor. Raporda daha sonra şu görüşlere yer veriliyor:

"Toparlanma düzenli değildir ve sürdürülebilir büyümenin koşulları halen kırılgandır. Toparlanma genelde güçlenen talep sayesinde değil, şirketlerin stoklarını yenilemelerinden kaynaklanmıştır. Bu yüzden teşvik önlemlerinin erken kaldırılması, küresel ekonomideki bu zayıflıkları derinleştirebilir ve yeni baş gösteren toparlanma sekteye uğrayabilir.

Büyük ekonomilerde mali ve parasal teşvik paketlerinin zamanından önce çekilmesinin küresel ekonomiyi çift dipli resesyona itebileceği ve kamu borçlarında yükselişe yol açabileceği gözden uzak tutulmaması gereken bir olasılıktır."

Birleşmiş Milletler'in uyarısı önemlidir. Şimdiye kadar mezarlıktan geçerken ıslık çalmak suretiyle korkularını bastırmaya çalışan hükümet yetkililerinin dile getirmekten kaçındıkları ikinci dip olasılığı, tüm ülkelerin çatı örgütü tarafından altı çizilerek vurgulanmaktadır. Aslında, Birleşmiş Milletler raporunda, ülkelere üstü örtülü bir uyarı da vardır. Sağlanan desteklerin kısa sürede çekilmesinin ciddi sıkıntılar yaratacağına ve böyle bir yönelişin ikinci dip olasılığını güçlendireceği dikkat çekilmekte, yani adeta bu ülkelere "Bu destekleri çekmeyin" çağrısı yapılmaktadır.

Aslında sorun biraz da, 2.6 trilyon dolarlık destek paketi çekilmediği halde küresel krizde yeni dipler yaşanması olasılığıdır. Henüz ne ABD, ne AB, hiçbir ülke trilyonlarca doları bulan destek paketlerini sona erdirme eğiliminde değildir, 2010 yılı içinde bu yönde bir karar alınması da pek beklenmemektedir. Ancak yine de, bu destek paketlerine rağmen yeni bir dip yaşanması olasılığından kaygı duyulmaktadır. Dünyanın bu riskten tümüyle sıyrıldığını söyleyebilmek de zordur.

Bizdeki riskler ise iki yönlü oluşmaktadır. Hem dünyadaki gelişmelerden nasibimizi alıyoruz, hem de risk yaratmakta mahir bir ülke olarak yaratıcılığımızı göstermekten geri kalmıyoruz.

Küresel krizden çıkışta dünyada mutlaka bir dalgalanma görülecek, görülüyor bile. 2010 yılında bizi bekleyen, bir kısmı uluslararası gelişmelerden kaynaklanan, bir kısmı da yerli üretim olan bir dizi sorun karşımızda. Yani W, belki de birkaç dipli W biçimini alacak.