Size selam getirmişem
Azerbaycan-Türkiye Yatırım Forumu, Azerbaycan İhracatın ve Yatırımların Teşviki Ajansı (AZPROMO) ve Türkiye-Azerbaycan İş Adamları ve Sanayicileri Birliği (TÜİB) işbirliğinde düzenlendi.
Forumda oturumlar Bakü'deki Haydar Aliyev Merkezi'nde yapıldı. Öncelikle merkez gerçekten etkileyici. Monako, Cidde ve Las Vegas gibi Formula’nın şehir içinde yapıldığı yer Bakü güzel bir şehir. Biraz trafik sorunu var.
İstanbul’dan 2 saat. İlk kez düzenlenen foruma ilgi yüksekti. Bakanların dışında üst düzey bürokrasinin katılımları ile iş insanları arasında birçok farklı oturum ve görüşme yapıldı. Dünya Gazetesi ekibi ve yazar hocaları olarak panellerde ve buluşmalarda yer aldık. İki günlük forum toplantıları ve program o kadar yoğundu ki, Bakü’de bulunan öğrencilerim ile görüşme fırsatı bulamadık.
Dönüşte pasaport kontrolünde öğrencimle rastlaşınca biraz telafi ettik sanki. Dönüşte havaalanı metromuzun gece kapalı olması nazar boncuğumuz olsun. A Para ekibindeki dostlar sağ olsun, birlikte döndük. Ekonomik Reformların Analizi ve İletişim Merkezine de Doç. Dr. Yüksel Okşak hocam ile ziyaret yaptık.
Merkez ekonomik verilerin tek elden iletişimi adına önemli bir kazanım. Akademik çalışmaları, kitapları ve raporları kıymetli. Merkezin raporlarındaki rakamlara bakarsak Macaristan, Türkiye, Azerbaycan, KKTC, Kazakistan, Kırgızistan, Türkmenistan ve Özbekistan’dan oluşan Türk Devletleri Teşkilatı Üyelerinin nüfusu 174 milyon. 2023 ilk altı ay görünüm raporuna göre, dünya GSYİH’nda payı yüzde1.6 iken nüfus yüzde 2.2’lik kısmı oluşturuyor.
Ticaret cirosunda ise payı yüzde 2.4 ile büyük bir birlik olduğu görülüyor. Bugünlerde Süveyş Kanalı ve Hint Okyanusunda yaşanan sıkıntılar malum. Konteyner ve lojistik firmalarının güzergâh değiştirmesi ile sigorta ve navlun maliyetleri arttı. Süveyş Kanalının tıkanması, Panama Kanalının iklim değişikliği ile susuzluk çekmesi sonrası gemilerin geçişlerinde yaşanan sıkıntıların küresel enflasyona katkısını biliyoruz.
İşte karşımıza Çin sınırındaki Türk coğrafyasından başlayıp Macaristan’a kadar Karadeniz’in her iki tarafında da Türk coğrafyasından geçen ticaret yolunun önemi burada başlıyor. Zengezur Koridoru'nun açılması ile bu iki ucu ve Türk dünyasını birleştiren köprünün iki ayağının yatırım olarak ilk buluşmasıydı işte Bakü’deki bu forum ve yüzyılın belki de en önemli başlığı.
Bir de Sokullu Mehmet Paşa’dan bu yana (fikirsel olarak) var olan Hazar, Azak ve Karadeniz bağlantısı. Don ve Volga nehirleri veya Karadeniz’den Baltıklara olan diğer bağlantılar. Süveyş’e çıkan veya Süveyş’e alternatif olan bu kanalları düşününce, üstüne Arktik Denizinde artacak olan deniz yolu taşımacılığını. Trump boşuna Greenland’i satın almak istemedi.
Osmanlı boşuna Baltıklara kadar gitmedi. Buna Kanal İstanbul, Kızılırmak ve Sakarya’da nehir (suyolu) taşımacılığını, demiryolları ile bağlantıları eklediğinizde Marmaray, Yavuz Sultan Selim Köprüsü deyip geçmemek lazım. Ticaret demek, yol demek, iş demek, istihdam demek, ilişki demek, üretim demek, döviz kazandırıcı faaliyet demek.
Forumda Ticaret Bakanı Prof. Dr. Ömer Bolat, Cumhurbaşkanlığı Finans Ofisi Başkanı Prof. Dr. Göksel Aşan bu başlıklara da değindiler. Ancak son yıllarda Azerbaycan’la karşılıklı doğrudan yatırım hacmimizde bir düşüş var. Dış ticaretimiz ise 5.5 milyar dolar seviyesinde. Sevindirici olanı Azerbaycan’ın ithalatında Rusya ve Çin ile ilk üçteyiz. İhracatında ikinciyiz.
Ancak turizmde rakamlar çok düşük. Azerbaycan nüfusu 10 milyon civarında ama Hazar ve Bakü turizm açısından çok fırsat barındırıyor. YÖK’ün 2022-23 verilerine göre Azeri üniversite öğrencisi sayısı 34 bin civarında ve %10’u vakıf üniversitelerinde. Dağılımda ise her iki tarafta ve toplamda yaklaşık üçte ikisi erkek öğrencilerden oluşuyor. Bu ileride ticaret açısından iyi.
Yatırım fırsatı deyince Karabağ yine Orta Koridor açısından hem önemli hem de yüksek fırsatlar barındırıyor. Deri ürünleri, Cebrayil’deki lojistik merkezi, tütün işleme, mineral su üretimi, hidroelektrik santrali yatırım fırsatlarından bazıları. Güzel dostlukların kurulduğu, verimli toplantıların yapıldığı forum organizasyonu için TÜİB Başkanı Hüseyin Büyükfırat ve Dünya Gazetesi CEO’su Burcu Kösem’e kendi adıma tekrar teşekkür ederim.