Siyasetin yakın geleceği ve sıcak para
Türkiye, referandum sonrasında, içinden bir türlü çıkamadığı belirsizlikler ortamının yeni bir fazına girerken, gelişmeleri etkileyecek faktörlerden birisi de sıcak para hareketleri olacaktır.
Bu noktada son yıllardaki politik dalgalanmalar karşısında sıcak para ve genel olarak yabancı yatırımların nasıl hareket ettiğine bakmakta yarar var. Sayfadaki grafiklerde 2013 ve sonrasındaki süreçte cari açık ile sıcak para, doğrudan yatırımlar, kaynağı belirsiz para girişi ve yerlilerin yurt dışına çıkardığı para miktarının 12 aylık toplamlara göre seyrini görüyorsunuz.
Kuşkusuz sıcak para, sadece içerideki politik ve ekonomik gelişmelerden etkilenmiyor, dünyadaki politik ve ekonomik gelişmelerden de etkileniyor. Buna rağmen grafiklerin politikadaki gelişmelerden fazlasıyla etkilendiği de ortada. Grafikteki hareketleri önemli politik gelişmelerin olduğu tarihlere göre incelediğimizde ilginç sonuçlar ortaya çıkıyor:
• SICAK PARA: Sıcak para girişi en sert düşüşü 2013 Gezi olaylarının ardından göstermiş. Olayları Gezi öncesinde 12 aylık toplam sıcak para girişi 57.6 milyar dolara kadar çıkmışken, Nisan 2014’te 8.6 milyar dolara kadar düşüyor. 17-25 Aralık girişimi sonrasında Erdoğan iktidarının gücünü konsolide etmesinin ardından Ağustos 2014’teki cumhurbaşkanlığı seçimi öncesinde sıcak para girişi tekrar artmaya başlıyor.
Bu eğilim, 7 Haziran 2015 seçimlerine kadar sürüyor. Ancak ne kadar artarsa artsın yıllık toplam sıcak para girişi Gezi öncesinin ancak yarısı düzeyine çıkabiliyor.
7 Haziran seçim sonuçlarının geçersiz kılınması, ardından gelen Suruç ve Ankara katliamları sıcak parayı kaçırıyor. Sıcak paradaki bu eğilim kasımdaki seçimlerden sonra da sürüyor.
12 aylık toplam sıcak para girişinde 2016’da hafif bir artış görülüyor ancak bu da anayasa değişikliği girişiminin başlaması ile iyice cılızlaşıyor.
• DOĞRUDAN YATIRIMLAR: 2013 sonrası dönemde doğrudan yatırım girişi esas olarak paralel bir seyir izliyor. Ancak 2016 başından beri süren düşüş eğilimi dikkat çekici.
• YERLİLER: Yerlilerin doğrudan yatırım, portföy yatırımı ve mevduat olarak dışarıya çıkardığı kaynak miktarının 2013-2015 arasında ciddi bir artış göstermesi dikkat çekici. Neredeyse sıcak para çıkışı kadar etkili bir yerli çıkışı söz konusu. 12 aylık toplam çıkışta 2016’da bir azalma görülüyor ancak hala net çıkış var.
• KAYNAĞI BELİRSİZ PARA: Gezi olayları sonrasında sıcak para çıkışı artarken kaynağı belirsiz para girişinin artması dikkat çekici. Kaynağı belirsiz para girişleri, her nedense seçim tarihlerinde zirve yapıyor. 12 aylık toplam kaynağı belirsiz para girişinin zirve yaptığı tarihler 2014 cumhurbaşkanlığı, 2015 milletvekili seçimleri ile son referandumla çakışıyor.
Son dönemde doğrudan sermaye yatırımları da dahil yabancı kaynak girişi yatay seyrederken cari açık yükselme eğiliminde. Cari açıktaki, dolayısıyla ekonomideki canlanmayı yabancı kaynak girişi desteklemiyor.
Bütçe dengesindeki hızlı bozulma, bu desteğin referandum öncesi gaza basan kamu harcamalarından geldiğini gösteriyor. Ancak bu desteğin referandum sonrasında da devam etme şansı pek yok. Ederse artan bütçe açığı, sıcak parayı daha da ürkütecektir.
AB ile gerilen ilişkiler, idam tartışması ve başkanlık anayasası konusunda AB’nin tavrı, sıcak para için olumsuz bir faktör. Ayrıca iç politik gerilim de sıcak parayı ürkütüyor.
Bu koşullarda siyasi iktidarın, yakın gelecekteki bir seçimde ekonomide bir canlılık ve refah artışından destek alma şansı düşük. Öte yandan referandum sonuçları, yeni bir seçimin sonuçlarının da bıçak sırtı bir dengede olduğunu gösteriyor.
Bu koşullarda, yakın tarihli bir seçimin stratejisinin yine ideolojik kamplaşmanın sivriltilmesine ve olağanüstü koşulların sürdürülmesine dayanma olasılığı artıyor.
