Siyasete veri gözlemcisi

Amacımız, ABD’de siyasetçinin söylediği sözlerin gerçekliğini ve doğruluğunu saptamak. Siyasetçi gerçek verileri aktarıyorsa, “OK” demek. Söylemiyorsa, neyi yanlış söylediğini saptayıp doğrusunu seçmene söylemek. Siyasetçinin her türlü mecrada, televizyonda, basında, reklamlarda, açık oturumlarda yaptığı her konuşmada, verdiği her söyleşide, gazete makalesinde, haberde söylediği, yazdığı her şeyi “doğruluğu” ve “gerçekliği” açısından kontrol etmek...

Yukarki paragraf, ABD’nin saygın kamu siyaseti araştırma merkezlerinden Annenberg Public Policy Center bünyesinde yer alan, “Siyasi Verileri Doğrulama Merkezi”nin (APFC) misyon açıklamasından... FactCheck.org adlı sitesiyle “siyasetçiyi denetliyor.”

Bu merkezin, University of Southern California’daki benzer isimli Annenberg Gazetecilik Okulu’yla dolaylı bir ilgisi var. Her ikisi de adını, Walter Annenberg’den alıyor. Bu kişi, gazeteci ve siyasetçilerin kamuoyuna doğru bilgi vermeleri gerektiğini hep savunmuş, bu amaçla bu iki merkeze eğitim ve araştırma amacıyla büyük para bağışı yapmıştı. George W. Bush’un 2000’de şaibeli (hatta skandal) bir seçim sürecinden sonra yönetime gelişiyle birlikte ABD’de “Siyasetçilerin bize yalan söylemesini nasıl denetleriz?” tartışmasına medya, kurumsal çare aramaya başladı.

Gazetecilik okullarının araştırma merkezleri yenilikçi öneriler geliştirdi. Florida’daki Poynter Enstitüsü’nün ardından bir kurum daha siyasetçilerin tepesine dikildi: Siyaset, Demokrasi ve İnternet Enstitüsü (Institute for Politics, Democracy and the Internet-IPDI). Burası da George Washington Üniversitesi Siyaset Yönetimi Merkezi’nin ürünüydü.

Ama içlerinde en etkili olanı, bir veri-bilgi araştırma merkezi gibi çalışan FactCheck.org oldu. 2003’ten beri Amerikalı siyasetçileri, parti gözetmeden, başkan-maşkan dinlemeden sınavdan geçiriyor: Kamuoyu adına. Bu cesareti, 17 Eylül 1787 tarihli Amerikan Anayasası’nın “Basın özgürdür” diyen, 1791’de Anayasa’ya Birinci Ek Madde olarak eklenen şu cümlesinden alıyorlar elbet: “Kongre, bir dinin kurumsallaşması ile ilgili, ya da özgür ifadeden yararlanılmasını yasaklayan; ya da ifade, ya da basın özgürlüğünü; ya da kişilerin barışçı biçimde toplanma, veya hükümete, şikayetlerine çözüm bulunması için dilekçe verme hakkını kısıtlayan hiç bir yasa yapamaz.”

1791: Osmanlı tahtında Üçüncü Selim varken, Amerikalılar basın özgürlüğünü anayasaya koymuşlar.

★★★

Amerikalı saygın siyasetçilerden Senatör Patrick Moynihan’ın ünlü bir sözü vardır: “Herkesin yorumu kendisine aittir, ama verileri kendisine ait değildir.” FactCheck.org için hiçbir siyasetçi kutsal değil. Çünkü Amerikan halkının ödediği vergi, siyasetçiye maaş olarak ödeniyor. Siyasetçi, parlamentoda vatandaşı temsilen bulunuyor. Bu temel anlayış sayesinde FactCheck.org, örneğin Başkan Obama’yı “bile” es geçmiyor. Geleneksel “2014 Birliğin Durumu” konuşmasını da didikledi. Yanlışlarını buldu.

Örneğin Başkan, “1990’ lardan beri imalat sanayimiz ilk kez istihdam sağladı” dedi. Ama FactCheck hemen, “İmalat sanayii onyıllardır istihdam yaratamayıp düşüşe geçmiş, yakın zamanda yeniden toparlanmaya başlamıştır” diyerek Başkanı “düzeltti.” Örneğin Başkan, “Son 4 yılda 8 milyonu aşkın istihdam sağlandı” dedi. Ama, FactCheck hemen düzeltti: “Son 4 yılda kamu sektörü değil, özel sektör 8.2 milyon istihdam sağladı. Bunun özellikle vurgulanması gerekir.”