Şirkette birikmiş kârların ortaklara aktarılma yolları
Yapacağımız özet olabildiğince kanuni referanslara-teknik detaylara girilmeden, yönetici özeti yaklaşımı ile hazırlanmıştır.
1-Kâr dağıtımı
Şirket gerçek kişilere kar dağıtırken dağıtılan kâr payı tutarı üzerinden kâr payı stopajı yapar. Gerçek kişi brüt kârın yarısını elde ettiği yıla ilişkin vereceği yıllık gelir vergisi beyanı ile beyan eder, hesaplanan vergiden kesilen stopajın tamamını düşer. Bu biriken kârların şahıs ortaklara aktarılabilmesinin en kolay ve doğal yoludur.
Şirketin birikmiş kârlarını ortaklarına aktarmasının en doğal yolu olan kâr dağıtımı dışında bir yol uygulanacaksa mutlaka çok yönlü ve uzun dönemli sonuçları itibariyle ayrıntılı değerlendirmeler yapılmalıdır. Özellikle iktisadi bir anlamı, amacı olmayan, görünüşte iş ve işlemlerden kaçınılmalı, iş ve işlemlerin şeklen değil özü itibariyle de gerçeği yansıttığından emin olunmalıdır.
2-Hisselerin ayni sermaye olarak bir başka şirkete konulması
Şirket hisselerinin ayni sermaye olarak konulmak suretiyle yeni şirket kurulması durumunda (2 yıldan fazla süredir elde tutulan, A.Ş. hisseleri, basılı hisse senedi veya basılı ilmühaber olması kaydıyla)gerçek kişilerin hisselerini ayni sermaye olarak şirkete koymaları aşamasında bir vergileme olmaz. Gerçek kişiler artık bu yeni şirketin hissedarı olurlar. O şirkete dağıtılacak kar payları ayni sermaye ile kurulan yeni şirket gerçek kişilere kar dağıtımı yapmadıkça, yeni şirkette biriken kârlar vergiye tabi olmayacak, yeni şirkette serbestçe yatırımlarda kullanılabilecektir.
3-Avans kâr dağıtımı müessesesi
Yıl içinde 3,6,9’uncu aylarda oluşturulacak mali tablolardan hareketle, kanun ve ilgili tebliğler(Ticaret Bakanlığı ve Maliye Bakanlığı tebliğlerinde) belirtilen esaslar çerçevesinde avans kâr dağıtımı mümkündür. Avans kâr dağıtımı izleyen yılın sonuna kadar genel kurul kararı ile kesinleştirilmek zorundadır.
Bir sonraki yılın (2024 ‘te dağıtılacak avans kâr payları, 2025 yılında genel kurulla kesinleşecek, 2026 yılı Mart) ayında verilecek gelir vergisi beyanına dahil edilecektir. 2024 döneminde, 2024 dönem kârları için, daha önceki dönemlerdeki kârlar henüz dağıtılmamış olsa dahi, avans kâr dağıtımı uygulanmasının önünde bir engel bulunmamaktadır.
4-Vadeli hisse satışı
Mevcut şirketin ortaklık yapısı ile aynı yeni bir şirket kurup, mevcut şirketteki hisselerin (kısmen veya tamamen) yeni şirkete vadeli satışı, yeni şirketin alacağı kâr payı ile hisse alım borcunu ödemesi uygulamada kullanılan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Halka açık bir şirkette de uygulandığına şahit olduğumuz bu metodun, vergi vermeme dışında gerçekte hiçbir iktisadi gerekçesinin olmaması halinde eleştiri riski olduğunu düşünüyoruz.
5-Ayni sermaye ile yurt dışında şirket kuruluşu
Yurt dışında Türkiye’deki şirketlerin hisselerini ayni sermaye olarak koyup (2 yıldan fazla süredir elde tutulan, A.Ş. hisseleri, basılı hisse senedi veya basılı ilmühaber olması kaydıyla) yeni bir şirket kurup, kârı yurtdışındaki şirkete dağıtma yolunun uygulandığına da şahit olmaktayız. Bu uygulamalar kar dağıtımı aşamasında stopajı engellememekte, ancak sonraki aşamalarda avantaj sağlayabilmektedir. Yurt dışı yapıların bir diğer nedeni veraset ve intikal vergisinden kaçınabilmek için oluşturulacak yapılanmaların ilk adımı olmasıdır.
Aynı zamanda yurt dışında oturum izni, vatandaşlık alma adımları, yurt dışı yatırımları için bir holding yapılandırması oluşturma, yurt dışında daha rahat ve uygun şartlarda kredi kullanabilecek yabancı tüzel kişi oluşturma vb. saikler de rol oynamaktadır. Yurt dışında yapılanma kararı alırken kendi kanunlarımız yanında, çifte vergilemeyi önleme anlaşmaları, diğer ülkeler mevzuatları, beklenen-olası gelişmeler, kontrol edilen yabancı şirket düzenlemesi vb. birçok hususun birlikte dikkate alınması gerekmektedir. Yurt dışı yapılanmalarında kuruluş masrafları dışında işletme masrafları da dikkate alınmalıdır.
6-Şahıs ortakların ellerinde bulunan menkul kıymetleri, gayrimenkulleri, gayri maddi hakları şirkete satmaları
Şahısların şirkete hisse satışı ve gayrimenkul satışından elde edecekleri karlar istisna şartları varsa vergisiz olabilmektedir. Gayri maddi hak satışından elde edecekleri karların beyanı gerekecektir. Bu satışlarda transfer fiyatlaması düzenlemelerinin dikkate alınacağı tabiidir.
7-Şirkete kendi hissesinin satışı, sonrasında geri alınması
Türk Ticaret Kanunu ve vergi mevzuatı hükümleri çerçevesinde, şayet şirketin serbest fonları varsa, iki yıldan fazla elde tutmamak üzere, şirket ortaklarının bir kısım hisselerinin, emsal bedel üzerinden, şirketçe satın alınması mümkündür. Ancak, şirketin dağıtılabilecek karları varken, bu kârları dağıtmak yerine ortaktan hisse satın alımı yoluna gitmesi halinde, gerçek niyetin ortağa ucuz finansman sağlamak olduğu iddiası ile eleştirilme riski bulunmaktadır.
8-Girişim Sermayesi Yatırım Fonu
Fonun kazançları kurumlar vergisinden muaftır. Fona ayni sermaye olarak konulacak A.Ş. hisselerinin, basılı hisse senedi veya ilmühaber şeklinde iki yılı aşkın süredir elde tutuluyor olması halinde şahıslar açısından kuruluş aşamasında bir vergi yükü oluşmayacaktır. Ayrıca, şirket kazancının, yıllık gelirin %10’u aşılmamak (öz sermayenin %20’si geçilmemek) kaydı ile girişim sermayesi fon veya ortaklıklarına yatırılan tutar vergi matrahından indirilebilmektedir.
Bu durumda şirket fonun ortağı olacak, fondan gelir elde edecektir. Şu an gerek şirketlerin fona aktaracakları kâr payları, gerekse fonun katılma belgesi sahiplerine dağıtacağı tutarlar stopaja tabi değildir. Fonun kazanç dağıtımı aşamasında yakın gelecekte (Nisan sonrası) stopaj uygulanma ihtimali olsa da halen bu yolla kâr payı elde edilmesi halinde, şahıs ortakların nihai vergi yükü daha düşük olmaktadır. Diğer fon ve ortaklıklar da kullanılabilecek olup hepsi için ayrı ayrı değerlendirmeler yapılması gerekmektedir. Birleşme, bölünme, hisse değişimi gibi yollar da ihtiyaca göre, şirketin ve ortaklığın yapısına göre detaylı incelenmelidir. Her zamanki gibi bu konuda da avukatsız ve mali müşavirsiz adım atılmamalıdır.