Şirketleşmede on beş yılın en kötü dönemi

Yılın ilk yedi ayında 26 bin 164 şirket kuruldu. Bu sürede 6 bin 87 şirket de faaliyetine son verdi. Yani, kurulan her 100 şirkete karşılık 23 şirket faaliyetine son vermiş oldu. Neredeyse kurulan her dört şirkete karşılık, kapanan bir şirket söz konusu. İşte bu denge, şirketleşmede son on beş yılın en kötü döneminin yaşandığını gösteriyor.

1995 yılının tümünde kurulan 56 bin şirkete karşılık yalnızca 595 şirket kapanmıştı. Yani, kurulan her 100 şirkete karşılık yalnızca bir şirket kapısına kilit vurmuştu. Aynı oran 1996'da da korundu. 2000'e gelindiğinde kurulan-kapanan dengesi 5.7'ye ulaştı. 2001 krizinde denge 8.3'e, 2002'de 11.9'a çıktı.

2003, kurulan-kapanan şirket dengesinin birden ivme kazandığı bir yıl oldu; denge 16.9'a çıktı. Daha sonraki yıllarda küçük artışlar gösteren denge rakamı, 2008 yılında 19.5 düzeyinde gerçekleşti.

Geçen yılın tümünde kurulan her 100 şirkete karşılık 19.5 şirket kapandı, ancak ilk yedi aydaki denge rakamı 17.9 oldu. Bu yılın ilk yedi ayında ise rekor kırıldı. Ocak-temmuz döneminde, kurulan her 100 şirkete karşılık 23.3 şirket kapanmak durumunda kaldı.

Cumhuriyet tarihinin en derin ekonomik krizlerinin yaşandığı 1994 ve 2001 krizi süreçlerinde bile bu yılki kadar bir olumsuzlukla karşılaşılmamıştı. Yılın kalan beş aylık döneminde de tablonun çok değişeceği sanılmıyor ve yılın tümünde de, kurulan her dört şirkete karşılık yaklaşık bir şirketin kapanması gibi bir tablonun oluşacağı tahmin ediliyor.

Şirketlerde durum bu; ticaret unvanlı işyerlerinde, kısaca esnaf kesiminde de durum pek farklı değil. Esnaf kesimi açısından son on beş yılın ikinci en kötü dönemi bu yıl yaşanıyor. 1997 yılında, kurulan her 100 ticaret unvanlı işyerine karşılık, 115'ten fazla işyeri kapanmıştı. Daha sonra hızla düzelen tablo, 2001 kriziyle birlikte yeniden bozuldu. 2001 yılında kurulan her 100 işyerine karşılık 83 işyeri kapandı. Daha sonra yeniden düzelme başladı; 2005 yılına gelindiğinde artık kurulan 100 işyerine karşılık 36 işyeri kapanır olmuştu. Bu, son on beş yılda kaydedilen en düşük kapanış değerini yansıtıyordu.

2005 yılından sonra denge yeniden bozulmaya başladı. 2006 ve 2007 yılları, kurulan her 100 işyerine karşılık 44 ve 48 işyerinin kapanmasıyla geçildi. 2008 yılında ise denge birden bozuldu. Yılın tümünde denge rakamı 80'i aştı, ilk yedi aydaki denge rakamı ise 87.8 oldu.

Bu yıla gelindiğinde tablo geçen yıla göre çok az da olsa biraz daha bozuldu. Bu yılın ilk yedi ayında 26 bin 788 ticaret unvanlı firma kurulurken, 23 bin 554 firma da kapısına kilit vurdu. Bir başka ifadeyle, kurulan her 100 ticaret unvanlı firmaya karşılık, 87.9 firma kapandı.

Şirket ve ticaret unvanlı işyeri kuruluş ve kapanışındaki bu olumsuz tabloyu tersine çevirmek hiç kolay olmayacak. Gidişatı küresel krizden çıkış süreci belirleyecek. Sermaye ne zaman krizden çıkılmakta olduğuna inanacak, ancak o zaman şirket kurup yatırım yapmaya başlayacak, küçük sermaye de kendi çapında işyerleri açarak ticari aktivite içinde yer alacak, mevcutların kapanışı yavaşlayacak. Ama dedik ya, bunu belirleyecek olan önce küresel krizden çıkış süreci ve iç piyasada işadamına verilebilecek güven.