Şirketin personelinden araç kiralaması ve vergileme

DÜNYA gazetesinin 29.10.2015 tarihinde yayınlanan sayısında “İşletmelerde Ücret Politikası ve Ayni Ödemelerin Önemi” başlıklı yazımızın sonunda personelinin otomobilinin şirketçe kiralanması ile ilgili vergisel konuları ayrıca açıklayacağımızı belirtmiştik. Bugün yazımızda bu konu üzerinde duracağız.

Günümüzde orta ve büyük ölçekli şirketlerimiz üst düzey personellerine ve özel uzmanlığa sahip çalışanlarına araç-binek otomobil tahsis etmektedir. Yapılan bazı araştırmalar bu durumun yaygın bir uygulama olduğunu göstermektedir. Araç tahsisi için muhtelif seçenekler kullanılmaktadır. Bunlardan birincisi, şirketin kendi aktifinde bulunan aracı personelinin kullanımına sunması; ikincisi, personele ait aracın şirket tarafından kiralanması, üçüncüsü ise bir araç kiralama şirketinden araç kiralanmasıdır. Özellikle ekonomik kriz dönemlerinde ikinci yol tercih edilerek maliyetlerin azaltılması ve ödemede kolaylık sağlanması gibi amaçlar güdülmektedir.

Aracı kiralanan personelin vergileme durumu

Aracını çalıştığı şirkete kiralayan personelin vergileme durumu katma değer vergisi (KDV), gelir vergisi ve damga vergisi yönünden aşağıdaki şekilde açıklanabilir.

- Şirketin kendi personelinden yaptığı binek otomobil kiralama işlemleri, KDV Kanunu'nun 1/3-f maddesine göre KDV'nin konusuna girmektedir. İlke olarak gerçek kişilerin bu kiralama işlemleri nedeniyle KDV mükellefiyeti tesis ettirmeleri ve kira bedelleri üzerinden KDV hesaplayarak beyan etmeleri gerekmektedir. Ancak, Maliye Bakanlığı, KDV Kanunu'nun 9. maddesinin verdiği yetkiye dayanarak yayınladığı KDV Genel Tebliği ile sadece bu tür kiralama işlemleri nedeniyle KDV mükellefi olacak şahısların bazı formalitelerle uğraşmamaları amacıyla, kiralamaya ait KDV'nin kiracı tarafından (2) No.lu KDV beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan edilmesini, kiraya verenin ise bu kiralama nedeniyle KDV mükellefiyeti tesis ettirmesine gerek olmadığını belirlemiştir.

- Şirket personeline ait aracı kiralayan şirketin (2) no.lu KDV beyannamesi ile sorumlu sıfatıyla beyan ettiği KDV’ni (1) no.lu KDV beyannamesinde indirime konusu yapabilecektir.

- Gerçek kişiler tarafından’ ’motorlu nakil ve cer vasıtaları, her türlü motorlu araç, makine ve tesisat ile bunların eklentilerinin kiraya verilmesi halinde elde edilen kazanç GVK’nin 70'inci maddesine göre gayrimenkul sermaye iradıdır. Personel kiralamayı ticari bir organizasyon şeklinde yapmıyorsa, devamlılık unsuru ve mutat faaliyet söz konusu değilse yıl içerisinde yapılması gereken bir işlem yoktur. Kiralama böyle bir organizasyon içinde yapılıyorsa gayrimenkul sermaye iradı değil, ticari kazanç söz konusu olacak ve vergi kanunlarının ticari kazancın tespitine dair hükümlerine göre hareket edilmesi gerekecektir.

- Aracını kiralayan, personelin çalışmakta olduğu şirket tarafından GVK’nın 94'üncü maddesi uyarınca,70'inci maddede belirtilen mal ve hakların kiralanması karşılığı yapılan ödemelerden %20 oranında gelir vergisi tevkifati yapılması gerektiği hükme bağlanmıştır.

Bu personelin elde ettiği ve %20 oranında tevkifata tabi tutulmuş olan kira geliri araç kira gelirinin toplamı GVK’nın 103'üncü maddesinde yazılı vergi tarifesinin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşıyorsa (2015 yılı için 29 bin TL) izleyen yılın mart ayında vereceği yıllık gelir vergisi beyannamesiyle vergi dairesine bildirmesi gerekecektir.

Bilindiği gibi, GVK'nın 86'ncı maddesine göre gerçek kişinin bir yıl içerisinde elde ettiği tevkifata tabi tutulan kazançların toplam brüt tutarı, GVK'nın 103'üncü maddesinde yazılı tarifenin ikinci gelir diliminde yer alan tutarı aşmıyorsa, bu tutar için yıllık beyanname verilmeyecektir, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde ise toplama yapılmayacak elde edilen gayrimenkul sermaye iradı beyannameye dâhil edilmeyecektir. 

Şirketin kendi personelinden araç kiralaması için yapılan sözleşmenin belli bir parayı ihtiva etmesi durumunda, sözleşme süresine göre kira bedeli üzerinden binde 1.89 oranında (2015 yılı için belirlenen oran) damga vergisinin de hesaplanması gerekmektedir. Personel ile şirket arasında kira sözleşmesinin yapılması ve kira bedelinin gösterilmesi gerek şirketçe aracın kullanımı ile ilgili giderlerin şirket defterlerine kaydı gerekse çalışanın elde ettiği GMS iradının miktarının bilinmesi bakımından önemlidir. Kira bedelinin gösterilmemesi sorun yaratabilir.

Transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı hükümleri 

Kiralamayı yapan şirketin kurumlar vergisi mükellefi olduğu ve kiralama işleminin şirket ortağından yapıldığı durumlarda, KVK'nın 13'üncü maddesinde düzenlenen "Transfer Fiyatlandırması Yoluyla Örtülü Kazanç Dağıtımı"na ilişkin hükümlerin dikkate alınması gerekir. Maddede belirtildiği üzere; Yapılan kiralamalarda kira bedelinin emsaline göre düşük veya yüksek olmaması gerekir. Çünkü Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 13'üncü maddesinin 1 'inci fıkrasında ''Kurumlar ilişkili kişilerle emsallere uygunluk ilkesine aykırı olarak tespit ettikleri bedel veya fiyat üzerinden mal veya hizmet alım ya da satımında bulunursa, kazanç tamamen veya kısmen transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmış sayılır. Alım, satım, imalat ve inşaat işlemleri, kiralama ve kiraya verme işlemleri, ödünç para alınması ve verilmesi, ikramiye, ücret ve benzeri ödemeleri gerektiren işlemler her hal ve şartta mal veya hizmet alım ya da satımı olarak değerlendirilir."

Bedelsiz kiralama ve emsal bedel

Personelden araç kiralanabildiği gibi, şirketlerin ortakları üst düzey yöneticilik görevi de üstlenebilmekte ve sahip oldukları araçlarını şirkete bedelli veya bedelsiz olarak kiralamakta ve bunlarla ilgili harcamalar şirket kayıtlarında masraf olarak yazılmaktadır. Bedelsiz kiralama durumda da bu yönetici veya personel için gayrimenkul sermaye iradı elde edilmiş olması söz konusu olacak mıdır? İdarenin konuya ilişkin özelgelerle açıklanmış görüşü, bu yöndedir. Buna göre; … GVK'nın 70'inci maddesinin birinci fıkrasında, maddede sayılan mal ve hakların sahipleri veya kiracıları tarafından kiraya verilmesinden elde edilen iratların gayrimenkul sermaye iradı olduğu, bu kanunun 73'üncü maddesinde ise kiraya verilen mal ve hakların kira bedellerinin emsal kira bedelinden düşük olamayacağı, bedelsiz olarak başkalarının intifaına bırakılan mal ve hakların emsal kira bedelinin, bu mal ve hakların kirası sayılacağı, bina ve arazide emsal kira bedelinin, yetkili özel mercilerce veya mahkemelerce takdir veya tespit edilmiş kirası, bu suretle takdir veya tespit edilmiş kira mevcut değilse Vergi Usul Kanunu’na göre belirlenen vergi değerinin %5'i olacağı hükme bağlanmıştır. Buna göre, şirketinize bedelsiz tahsis edilen araç için GVK'nın 73'üncü maddesine göre tespit edilecek emsal kira bedelinin, aynı kanunun 86'ncı maddesinin 1.fıkrasının (d) bendi gereğince 2015 yılı için 1500 TL’yi aşması halinde şirket ortağı tarafından GMSİ olarak beyan edileceği tabidir. Şirket ortağının gerçek usulde KDV mükellefi olmaması halinde, binek otomobilin şirkete bedelsiz olarak kiraya verilmesi işleminde, her vergilendirme dönemi için emsal kira bedeli üzerinden hesaplanan KDV sorumlu sıfatıyla şirket tarafından (2) No.lu beyanname ile beyan edilip ödenecektir.