Sigortalılara ödenen bahşişlerden SGK primi kesilebilir mi?

İşyerlerinde işverenden ücret almayıp müşterilerden yüzde usulüyle veya bahşiş şeklinde aldıkları paralarla hizmet gören kişilere ait sigorta priminin, sigorta primine esas kazancın alt sınırı üzerinden bildirilmesi gerekmektedir.

Esasen İş Kanunu’na göre, genel anlamda ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır. Diğer bir deyişle İş Kanunu bahşişi ücretin bir parçası olarak kabul etmekte olup, buna ilişkin olarakta yüzde usulü uygulanmaktadır.

İşyerlerinde işverenden ücret almayıp müşterilerden yüzde usulüyle veya bahşiş şeklinde aldıkları paralarla hizmet gören kişiler (Örneğin: sinema, tiyatro, konser salonu gibi eğlence yerlerinde program dağıtan ve yer gösterenler, otel, pansiyon, lokanta, gazino, kahvehane gibi işyerlerinde servis karşılığı bahşiş ve yüzde usulüyle çalışan garson ve benzeri işçiler) bu işyerlerinin işverenleri ile zımni de olsa bir akit yapmış olacaklarının kabulü ve bunun bir hizmet akdi niteliğinde görülmesi gerekmektedir.

Yapılan hizmet karşılığının üçüncü şahıslar tarafından ödenmesi, sözleşmenin mahiyetini de değiştirmeyeceğine göre, alınan bahşiş ve yüzdeler de ücret sayılmaktadır. Bu itibarla, hizmet sözleşmesine istinaden çalıştıkları kabul edilen bu kimselerin 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesi uyarınca sigortalı olmaları gerekmektedir.

İşyerlerinde işverenden ücret almayıp müşterilerden yüzde usulüyle veya bahşiş şeklinde aldıkları paralarla hizmet gören kişilere ait sigorta priminin, 5510 sayılı Kanun’un 82. maddesi uyarınca (Günlük kazançları yukarıdaki fıkrada belirtilen alt sınırın altında olan sigortalılar ile ücretsiz çalışan sigortalıların günlük kazançları alt sınır üzerinden, günlük kazançları üst sınırdan fazla olan sigortalıların günlük kazançları da üst sınır üzerinden hesaplanır.) sigorta primine esas kazancın alt sınırı üzerinden bildirilmesi gerekmektedir.

Oteller, lokantalar, eğlence yerleri ve benzeri yerler ile içki verilen ve hemen orada yenilip içilmesi için çeşitli yiyecek satan yerlerden "yüzde" usulünün uygulandığı müesseseler, Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine tabidir. Bu işyerlerinde, işveren tarafından servis karşılığı veya başka isimlerle müşterilerin hesap pusulalarına "yüzde" eklenerek veya ayrı şekillerde alınan paralarla, kendi isteği ile müşteri tarafından işverene bırakılan veya işverenin kontrolü altında bir araya toplanan paraları, işveren, işyerinde çalışan tüm işçilere eksiksiz olarak ödemek zorundadır.

Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde, işveren, her hesap pusulasının genel toplamını gösteren belgeyi, toplu iş sözleşmesinin uygulandığı işyerlerinde sendika temsilcisine, diğer işyerlerinde seçilmiş işçi temsilcisine vermekle yükümlüdür. Bu belgenin şekil ve uygulama usulleri, iş sözleşmelerinde veya toplu iş sözleşmelerinde gösterilmektedir.

Bu belgeler ve belgelerin esas alındığı kayıtlar, beş yıl süreyle saklanacaktır. Servis dışında çalışan işçilerin hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ile yıllık izin ücretleri karşılığı olarak işveren tarafından ödenecek paraların hesabında, bu işçilere yüzdelerden düşen paylar da dikkate alınmalıdır. Bu hesaplama yüzde ile çalışan işçiler için İş Kanunu’nda öngörülen esaslara göre yapılır.

Bahşiş usulü çalışanların da sigortalı olması gerekliliği söz konusu olmakla birlikte, belli bir ücret üzerinden çalışıp, ayrıca müşterilerin vermiş olduğu bahşişlerin de dağıtımının söz konusu olduğu işyerlerinde bahşişlerin sigorta primine tabi olup olmayacağı konusunda farklı görüşler vardır.

Bizimde katıldığımız görüş, işverenlerin müşterilerin ödediği bahşişler üzerinden sigorta primi kesmesi gerekmediği yönündedir. Zira bahşişin işveren tarafından ödenen bir menfaat olması söz konusu olmadığı gibi, bu durum bazı işyerlerinde olduğu işverenler tarafından bahşişin yasaklanması sonucunu da doğurabilecektir. Kaldı ki, kanun koyucu bahşişten sigorta primi alınması gerektiği görüşünde olsa, ücretsiz çalışan sigortalıların günlük kazançları alt sınır üzerinden hesaplanacağını öne sürmezdi.

Ancak, bir diğer görüşe göre dağıtılan bahşişlerin kayıt altına alınması ve işyerinde çalışan kişinin aylık ücretine eklenerek SGK’ya bildirilmesi gerektiği belirtilmektedir. Bu görüşe katılmak mümkün değildir. Zira sosyal güvenlik sistemi, esasen ücret ödenmeyen ve tamamen bahşişlerle çalışan sinemalardaki yer göstericiler gibi bazı meslek gruplarının sosyal güvenliğini sağlamak anlamında işverene yükümlülük getirmiştir.

Diğer bir deyişle işverenlerin yüzde usulünün uygulandığı işyerleri dışındaki işyerleri için bahşişleri kayıt altına alma ve bunlardan sigorta primi kesme zorunluluğu olmadığını düşünmekteyiz.