Sıfır atığa ulaşmak için 10 adım

Sıfır atığa ulaşmak idealist bir hayal mi yoksa gerçekçi bir hedef mi? Sıfır atık kavramının babası olarak bilinen Dünya Sıfır Atık Birliği Kurucusu Paul Connett’e göre, sıfır atığa ulaşmak için atılması gereken 10 somut adım var. CNR Expo İstanbul Fuar Merkezi’nde Entech Fuarı ile eş zamanlı gerçekleştirilen Sıfır Atık Forumu için İstanbul’a gelen Paul Connett’le yaptığımız söyleşide, “sıfır atık” kavramının farklı boyutlarını konuştuk. Paul Connett, 2013'te kaleme aldığı The Zero Waste Solution (Sıfır Atık Çözümü) isimli kitabında da belirttiği gibi; her bir yerel yönetimle tek tek ilgilenerek, dünyanın çöp üretimini sonlandırmayı hedefl iyor.

Çöpsüz bir dünya

Temelde demokratik bir yaklaşım olan Sıfır Atık hareketinin amacı toplumu “çöpsüz bir dünya” yaratmak konusunda bilinçlendirmek. Bu noktada, her bir vatandaşın, yerel, ulusal ve uluslararası üreticiler ve yöneticilerin harekete geçmesi gerekiyor. Peki herkesin bu kültürel değişime dahil olmasını sağlamak için ne yapmak gerekiyor? Connett, bu sorudan hareketle mümkün olduğunca çok sayıda insana ulaşıp, sıfır atık kavramının gerçek anlamda ne ifade ettiğini göstermeyi amaçlıyor.

Connett aslında çöpün yakılmasına ya da toprağa gömülmesine karşı çıkıyor. Çünkü çöpü yakmak, çöpten kurtulmak anlamına gelmiyor. Şöyle diyor Connett: “80’in üzerinde ülkeye gittim, insanlarla tanıştım ve konferanslar düzenledim. Çöp yakmaya karşı mücadelem ise 1980’lerde ABD ve Kanada’da başladı. İlk başlarda atıktan enerji üretmenin iyi bir çözüm olduğunu düşünüyordum; fakat bu uygulamanın çevre için yıkıcı etkiler yaratacağını; kül üretmeye devam ettiği için sorunu çözemeyeceğini gördüğümde, çöp yakmanın verdiği zararı anlatmaya ve alternatif modelleri gündeme taşımaya başladım. ABD için ‘her şeyin mümkün olduğu ülke’ derler. Fakat ABD için her şey mümkün demek; ‘çok para kazanmak mümkün’ anlamına geliyor. ABD’de çocuklara öğretilen slogan şudur: ‘Hayat para demektir.’ Ben bu slogana her zaman şu sloganla karşılık verdim: “Hayat anlam yaratmak demektir.’ Yetenekleriniz veya çalışma alanınız ne olursa olsun, topluma fayda sağlayarak hayatınıza anlam katın.”

Doğa çok başarılı bir ekonomist

“Bugün yaşadığımız dünyada, geleceğe hazırlanmak zorunda olduğumuzu görüyoruz. Geçmişi anlamaya çalışmak tabi ki çok değerli; fakat hayata anlam katmanın bir diğer yolu da daha iyi bir dünya yaratma sürecine dahil olmak. Doğa ile ilgili olan her şeyi ‘ekoloji’ olarak değerlendiriyoruz; fakat doğa aslında çok başarılı bir ekonomist, çünkü hiç bir şeyi israf etmiyor. Bizlerin de eşyaları atmaktan vazgeçmemiz gerekiyor. Eğer kullandığımız ürünler atık yaratıyorsa, bu yanlış tasarlandıklarını gösterir. Ne yazık ki çevre, kısa vadeli ekonomik karlılık hedeflerinin kurbanı oluyor. Bugün yaşadığımız sistemi aslında ‘kurumsal yağmacılık’ olarak adlandırabiliriz. Suyun özelleştirilmesi ile çöpün yakılması arasında çok fazla benzerlik var. Her iki durumda da, büyük finansal kaynaklara sahip olan küçük gruplar toplumları yağmalıyor; kaynakları yok ediyor. Sıfır Atık hareketi bu yağmacılığı sonlandırmayı hedefliyor. Okyanusların yağmalanması bunun en somut örneklerinden biri. Bugün okyanuslar plastik atıklarla dolu.”

Üniversiteler işin içine girmeli

“Üniversiteler kendilerini bir fanusa kapatıyorlar ve gerçek hayatın sorunlarından soyutlanmış bir konuma geliyorlar. Ben 1983'te üniversitelerle çalışmaya başladığım. 1985 yılında bir aktivist oldum; çünkü kimya konusundaki bilgimi toplumla paylaşmaya başladım. Gerçek hayatta yaşanan sorunları, üniversite öğrencilerine anlatmaya başladım. Bu, hem onları motive etti, hem de gerçek sorunlara çözüm üretmeye yönlendirdi. İnsanları etkilemek, yeni bilgilerin ve yaratıcılığın ortaya çıkmasını sağlıyor. Gençler, gerçek sorunlarla yüzleşince, bunlardan ilham alıyor ve çözüm üretmeye odaklanıyor.”

Benim 'ilerleme'den anladığım 'sosyal ilerleme'

“İnsanlar, ilerleme dendiğinde, bunun sadece teknolojik bir konu olduğunu düşünüyorlar. Benim için ilerleme, sosyal ilerleme anlamına geliyor. Şu soru çok önemli: Gelecekte insanlar daha az şeye sahip olarak, daha mutlu olabilirler? Daha az şeye sahip olmak fakirlik anlamına gelmiyor. Genç nesil bu konuda çok daha duyarlı. Satın aldıkları markaların toplum için değer yaratıp yaratmadığını sorguluyorlar.”

İŞTE OLMAZSA OLMAZLAR

Dünya genelinde yerel yönetimleri sıfır atığa ulaşmanın sürdürülebilir yöntemleri konusunda bilinçlendirmeyi hedefleyen Connett, sıfır atık hedefi ne ulaşmanın olmazsa olmaz 10 adımını şöyle sıralıyor:

1. Çöpün kaynakta ayrılması.

2. Ayrılan çöplerin kapı kapı toplanması.

3. Kompost.

4. Geri dönüşüm.

5. Yeniden kullanım ve tamir merkezlerinin açılması.

6. Atık azaltma inisiyatifl erinin devreye alınması.

7. Ekonomik inisiyatifler uygulanması.

8. Ayrıştırılma sonrası kalan diğer atıkların araştırılması için bir merkez kurulması.

9. Sanayinin sorumluluk alması.

10. Geçici çöplüklerin kurulması.

- İSRAF YÖNETİMİ DEĞİL, KAYNAK YÖNETİMİ YAPMALIYIZ

Dünya Sıfır Atık Birliği Kurucusu Paul Connett, tüm dünyada sıfır atık konusunun artık bir gündem maddesi haline geldiğini söylüyor. Sıfır atığın toplumsal sorumluluk ve endüstriyel sorumluluk birleşimi ile var olduğunu kaydeden Paul Connett, bütün endüstrilerin artık işlem süreçlerini yeniden tasarlaması gerektiğini söylüyor. Paul Connett, "Aynı anda herkes ayrıştırma yapabilir. İsraf yönetimi değil, kaynak yönetimi yapmalıyız" diyor.