Sıcak paranın soğuk yüzü

Havada takla atarken parlayan metal para düşüyor yere. Üste kalanını bilmeye oynayan kurgularımız "yazı tura" diye dilleniyor. Küresel sıcak para hareketinin cesur takipcisi oldukça, uluslararası hareketli sermayenin sürdüğümüz izi; sıcak paranın tura yüzü müdür, yoksa yazı yüz müdür? Yumağa saramadığımız zamanda yanıtlar aramaya uğraşıyoruz. Kumarbaz zamanın her eli hilesiz de kazandığını unutup; teslim ediyoruz benliğimizi, utkularımızın sermestliğine. Oysa tünellere, deliklere, dehlizlere sığdıramadığımız zaman; gözünün yaşına bakmaz ve siler, bir yanlışla bir doğruyu. Gelişmişlere galebe çalan bankacılık sektörümüz, para politikamız ve maliye politikamız bu eli "tura" getirmişti. Sermaye yeterliliği, konsolidasyon, bütçede disiplini, enflasyon dizgini, yelkenimizi şişiren öyle bir rüzgardı ki, küresel finans bilginiydik artık. Batının şirazeden çıkmış finans sistemi karşısında dim dik durabilmiştik. Doğru hanemize işlediğimiz bu kazanımı sağlıklı değerlendirmek zorundaydık. Çünkü açıklarla büyüyen yanımız da vardır ki; bu kez gelen, "yazı" elimiz olmaktadır. Uyurgezer bir cari açık uçurumunun kıyısında gezinip dururken; uçurumu gizliyordu, uçurumdan büyük elleriyle küresel sıcak para.

...Binbir gece ülkesinde

Binbir gündüz gerçeği;

Gündüzden daha gündüz,

Hakikatten daha hakikat...

Esas tehlike bildiklerimizde değil, doğru sandıklarımızda gizlidir. Varsayımlarımızın yumuşak yatağında, kaz tüyü yastığında uyurken; gerçekliğin tüm çıplaklığına uyanmanın boyutlarına seriyor gözler önüne Karakoç, Alınyazı Saati kitabında.

Binbir gece ülkesinde gizli, binbir gündüz gerçeği

Yılın gündeminden düşmeyen cari açık Şubat'ta 6.127milyar dolar ile, önceki yılın ocak ve şubat toplamını 369 milyon doları aşıyor. Ocak-şubat toplamının önceki yıla oranı 2.1, artış hızıysa %110. Bu açığın ekonomik karşılığında büyüme hikayemiz sessiz sedasız uyuyor. Finansman akımlarının kaynağını, doğrudan yatırımdan portföye, uzun vadeden kısa vadeye devindirdikçe; Binbir gündüz gerçeğinden, binbir gece ülkesine uzanıyor ulusal ekonomimiz. Portföy yatırımları ve kaynağı belirsiz girişlerin yer aldığı kalem, net hata noksanla birleşince; cari açığın %77'si finanse edilmiş oluyor. Açığı kısa vadeli fonlanma furyası iki yılın hikayesi. Sıcak parayla fonlamanın payı, geçen yıl %49 ile sınırlı kalırken bu yıl %28 artınca, çekiye gelmez net hata noksan büyüklüğünü tartacak kantar bulmakta güçlük çekiyoruz. 

Net hata noksanın kıskacı

Cari işlemler hesabı ile sermaye akımlarının toplamı sıfırdan farklıysa, bu farkın kaydedileceği dört farklı yer bulunuyor. İlki merkez bankası rezervleri, ikincisi bankaların döviz varlıkları, üçüncüsü diğer sektörlerin döviz varlıkları ve dördüncüsü net hata noksan kalemidir. Net hata noksan sürekli aynı yöndeyse ölçümden şüphelenmek gerekir. Mesela sürekli eksi ya da sürekli artı yönde net hata noksan vermek sistematik bir hatanın işaretçisidir. Ayrıca bu kalem başlığı altında, eksiler artılarla aynı hesap dönemi içinde mahsuplaşabilir. Biz sonuçta görece düşük, belki de sıfıra yakın bir net hata noksan görürüz. Belirsizliklerin kara toprağından filizlen bu sonucu, ne olumlu ne de olumsuz yorumlanabilir.

Kritik eşik

Net hata noksan için, uluslararası bir kritik düzey tanımından da söz edebiliriz. Bu eşik, toplam dış ticaret hacminin %5'idir. Ocak-şubat toplamında 54 milyar dolar dış ticaret hacmine karşın, 5.5 milyar dolar net hata noksan fazlası veriyoruz. Kritik eşiği tam ikiyle çarpışız. Cari açığı şişiren bu çarpma etkisi, birebir büyümemize uzanıyor. Son on yıllık büyüme ortalamasını ikiye katlayan GSYIH artışımızla şaşırtmıyor. Para ikamesi ile net hata noksanın eğimleri birbirlerine göre ters yönlüdür. Son dönemde ikame, yastık altında TL'ye yönelerek net hata noksanın bir kısmını oluşturuyor. Ya sıcak para? Bu büyüklük de net hata noksan ile hemen hemen aynı eğilim ve aynı yön olarak çıkıyor karşımıza. Bu yüksek korelasyon, net hata noksan kalemini, sıcak para tanımının içine sıkıştırıyor. Çünkü yastık altı büyüklüğü, dibi görünür bir kuyu; oysa sıcak para, mevcut uluslararası anlaşmalar ve mevzuatlar çerçevesinde, her gün yeni bir boyutu keşfedilen uçsuz bucaksız evren.

Kurtla ortak olan tilkinin hikayesi

Sıcak para, kaynakları farklı bile olsa, bir anda aynı amaçta birleşir. Bu amaç, daha çok kar elde etmektir. İçerde yatırımlarım sermaye maliyetini yükselten yüksek faiz; dışardan gören gözün bakıldığına, yüksek ve risksiz reel faizi olarak yansır. Sıcak para, karlılık safından mum gibi dizilir. Sanki kedilerin boğuşmaları öncesinde, ağlayan çocuk sesi çağrıştıran bağrışmalarının, ciğerin ortak sofrasında yerini sakinliğe, barışa bırakması gibidir. Emeksiz yemi paylaşmakta ortak paydada birleşmek, küresel sıcak para hareketleri için de geçerlidir. Biraz önce boğuşan kediler, iş aynı eti bölüşmeye geldiğinde; büyük lokma, küçük lokma dışında bir adaletsiz üretmezler. Kurtla tilkinin hikayesine gelirsek; kurtla ortak olan tilkinin hissesine, ya tırnak ya da bağırsak düşmesi kaçınılmazdır.