Sıcak paracılar 1 koyup 2 aldı

Hisse senedi, tahvil, bono gibi araçlara yatırım, kısa vadeli kredi ve mevduat hesabı açma gibi yollarla “parayla para kazanma”ya gelen yabancı sı­cak para fonlar, yılın ilk beş ayında adeta bir koyup iki kazandı.

Ocak-mayıs döneminde söz konusu alanlara yatırım için Tür­kiye’ye getirilen yabancı sıcak para fonlarının tutarı, “net hata noksan” kaleminde izlenen kay­nağı belirsiz sermaye giriş-çı­kışları ile birlikte net 11,6 mil­yar dolar olurken, aynı dönemde Türkiye’de park etmiş sıcak para yatırım stokunun piyasa değeri 19,8 milyar dolarla bunun yakla­şık iki katı büyüdü. Son bir yılda rekor düzeyde artırılan faizlerin geldiği tepe nokta ve buna karşı­lık kur artışlarının mutedil seyri­nin sıcak para yatırımlarını cazip kılması bu gelişmede etkili oldu.

Yeni girişler esas olarak car­ry trade’de gözle görülür canlan­ma sürecinin başladığı ve net ha­ta noksan kaleminde ilk dört ay­da çıkışın aksine yüklü bir girişin yaşandığı mayıs ayında gerçek­leşti. Sıcak para stokunda beş ay­daki büyümenin de yaklaşık yarı­sı mayısta yaşandı.

Mayıstaki hareketlenme

Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi tablosundaki akım veri­lerine göre mayıs ayında ülkeye yüklü tutarda bir sıcak para girişi yaşandı. Bu girişlerin büyük bö­lümü ise borçlanma senetlerine yatırım yoluyla gerçekleşti.

Yabancılar mayısta 6 milyar 51 milyon doları devlet, 486 mil­yon doları bankalar, 377 milyon doları da özel sektör tarafından ihraç edilen kağıtlar olmak üze­re borçlanma senedi alımı için toplam 6 milyar 914 milyon do­lar getirdiler. Mayıs ayında ya­bancılar Borsa’da ise banka his­selerinde 177 milyon, özel sektör hisselerinde 352 milyon dolar olmak üzere toplam 529 milyon dolarla net satıcı oldular. Böyle­ce yabancıların aylık net portföy yatırım girişi 6 milyar 385 mil­yon dolar olarak gerçekleşti.

Yabancılar mayısta, Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mev­duat hesaplarından 1 milyar 142 milyon ve bankalardaki yaban­cı para mevduatlarından da 368 milyon dolar olmak üzere 1 mil­yar 510 milyon dolar çektiler.

Mayıs ayında bankalar 2 milyar 438 milyon, diğer sektörler de 89 milyon dolar olmak üzere dışarı­dan toplam 2 milyar 527 milyon dolarlık yeni kısa vadeli kredi kul­landı. Yabancılar mayısta ayrıca özel sektöre 262 milyon dolarlık da kısa vadeli ticari kredi verdi.

Ödemeler dengesi tablosun­da net hata ve noksan kalemin­de görülen 4 milyar 472 milyon dolarlık kaynağı belirsiz girişle birlikte, mayıs ayında kaydedilen toplam sıcak para girişi 12 milyar 136 milyon dolara ulaştı.

Beş aylık net giriş

Portföy yatırımlarında yılın ilk beş ayındaki girişler 19 mil­yar 64 milyon dolara ulaştı. Bu­nun 117 milyon dolarla küçük bir bölümü Borsa’da hisse se­nedi alımı şeklinde gelirken, 18 milyar 947 milyon dolarla asıl büyük bölümü borçlanma se­netlerine yatırım yoluyla ger­çekleşti. Beş aylık dönemde Ha­zine tarafından ihraç edilen ka­ğıtlar için 10 milyar 125 milyon, bankaların borçlanma kağıtla­rına 7 milyar 323 milyon, özel sektör borçlanma senetlerine 1 milyar 499 milyon dolar yaban­cı sıcak para geldi.

Efektif ve mevduatlarda mayıs ayındaki yüklü çekilişle birlikte ocak-mayıs itibarıyla net hareket eksi 276 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Merkez Bankası’n­daki kısa vadeli mevduatta beş aydaki çözülme 1 milyar 418 mil­yon dolara ulaşırken, bankalar­daki yabancı para mevduatlarda mayıstaki çekilişle birlikte beş ay itibarıyla kümülatif artış 1 milyar 142 milyon dolara geriledi.

Kısa vadeli kredi kullandırım­ları yarıdan fazlası mayıs ayında olmak üzere, ocak-mayıs itiba­rıyla 4 milyar 296 milyon dolara, kısa vadeli ticari kredi kullanım­larının beş aylık tutarı da 858 milyon dolara ulaştı.

İlk dört ayda 18 milyar dolara yaklaşan kaynağı belirsiz sermaye çıkışları, mayıs ayındaki 5 milya­ra yaklaşan giriş sonrası ocak-ma­yıs dönemi itibarıyla net 12 milyar 370 milyon dolara geriledi.

Net hata ve noksanda izlenen çıkışlarla indirgendiğinde, yılın ilk beş ayında ülkeye giren top­lam net sıcak para miktarı 11 mil­yar 572 milyon dolar olarak ger­çekleşti. Söz konusu tutar geçen yılın aynı döneminde 3 milyar 217 milyon dolar olan net sıcak para girişinin 3,6 katı düzeyinde.

Stokta 20 milyar dolara yakın büyüme

Hisse senedi ve borçlanma araçları ile mevduata park etmiş ve kısa vadeli krediler şeklinde gelmiş bulunan sıcak para yatı­rımlarının Türkiye’deki stoku­nun 2023 sonunda 263,8 milyar dolar olan piyasa değeri dört ayda 10,1 milyar dolar büyüyerek nisan sonu itibarıyla 273,9 milyar dolar olmuştu. Söz konusu stok, mayıs ayında 9,6 milyar dolarla dört ay­dakine yakın tutarda büyüyerek 283,5 milyar dolara ulaştı.

Mayıs sonu itibarıyla sıcak pa­ra stokunun 118,3 milyar dolarla en büyük bölümünü portföy ya­tırımları oluşturuyor. Bunun da 41,1 milyar doları Borsa’da hisse senetlerine, büyük bölümü dev­letçe ihraç edilenler olmak üze­re 77,2 milyar doları da borçlan­ma senetlerine park etmiş du­rumda.

Kayıtları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından tu­tulan hisse senetlerinin piyasa değeri her ay açıklanan “ulusla­rarası yatırım pozisyonu” tab­losunda stok veri olarak, iki dö­nem arasındaki değişim ise fiyat ve kur hareketlerinden arındı­rıldıktan sonra “akım veri” ola­rak ödemeler dengesi tablosun­daki “sermaye hesabı” kalemine kaydediliyor. Hisse senedi stoku içinde yer almakla birlikte yüzde 10 kriterini aşan ve BIST’te ger­çekleştirilen hisse senedi alım­ları, portföy yatırımı yerine doğ­rudan yatırım sayılıyor.

Yabancıların Merkez Banka­sı’ndaki kısa vadeli mevduatlar ile bankalardaki döviz mevduat­ların toplam hacmi mayıs sonu itibarıyla 86,1 milyar dolarlık bir büyüklük oluşturuyor. Aynı ta­rih itibarıyla yabancıların ban­kalar ve diğer sektörlerden 14,5 milyar dolarlık kısa vadeli kredi ve özel sektörden 57,5 milyar do­larlık kısa vadeli ticari kredi ala­cağı bulunuyor.

Türkiye’nin Uluslararası Pa­ra Fonu (IMF) nezdindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) ise mayıs sonu itibarıyla 7,2 milyar dolar.

Değer artışı portföy yatırımlarından

Yılın ilk beş ayında sıcak pa­ra stokundaki büyüme esas ola­rak portföy yatırımlarından kay­naklandı. Yabancıların portföy yatırımlarının değeri 9,7 milyar doları mayıs ayında olmak üze­re ilk beş ayda 22,4 milyar dolar arttı. Bunun da 11,6 milyar doları ellerindeki hisse senedi portföy­lerindeki, 10,8 milyar doları da borçlanma kağıtlarındaki değer­lenmeden kaynaklandı.

Yabancıların efektif ve mev­duatları beş ayda 3,5 milyar do­lar azalırken, kullanılan kısa va­deli kredilerin bakiyesi 1,1 milyar dolar büyüdü. Özel sektörün kısa vadeli ticari kredilerinin bakiyesi ise 159 milyon dolar azaldı.

 Stok, on yıl öncekinin altında

 Merkez Bankası’nın 1996’dan bu yana olan dönemi kapsayan veri setinden yapılan hesaplamaya göre Türkiye’deki sıcak para stokunun piyasa değeri yıl sonları itibarıyla en yüksek düzeye ulaştığı 2014’teki hacmin hala altında. Daha karlı alanlar gördüğünde hızla ülkeyi terk ederek ekonomik krize yol açma olasılığı nedeniyle riskli görülen yabancı sıcak para stokunun 1996 yılında 33,8 milyar dolar olan değeri, 2003’te 50 milyar doları, 2005’te 100 milyar doları, 2011’de 200 milyar doları, 2013’te 300 milyar doları aşmış, 2014’te 321 milyar dolarla zirveyi görmüştü.

İzleyen dönemde çıkışlara bağlı olarak gerileyen stok değeri, küresel pandemi yılı 2020’de 214,6 milyar dolara kadar indikten sonra yeniden büyüme sürecine girdi. 2021’de 215,8 milyar, 2022’de 237,7 milyar, 2023 sonunda 263,8 milyar dolar olan stok, bu yılın özellikle mayıs ayında ivme kazanan büyüme ile 283,6 milyar dolara yükseldi.

 Yeni bir rekora gider mi?

 Son bir yıldır uygulanan ekonomik programın etkisiyle Türkiye ekonomisine yönelik güvede, kredi notlarına da yansıyan artışın başlaması yanında, mevcut yüksek faiz-düşük kur dengesi sıcak para yatırımcılarını özendiriyor. Genel anlamda sıcak para yatırımları “para ile para kazanma” şeklinde işlerken, sahip olunmayan (borç alınan) para ile para kazanma şeklindeki sıcak para yatırımı olan carry trade’de son dönemde yaşanan hızlı artış, bunu teyit ediyor.

Düşük faizli bir ekonomiden alınan borçla, yüksek faizli bir ekonomideki finansal araçlara yapılan kısa vadeli yatırımlar, ilgili ülkenin ulusal parasının dövizler karşısındaki değeri düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda, yüksek getiriler sağlıyor. Türkiye ekonomisindeki mevcut piyasa dengelerinin devamı durumunda carry trade başta yeni sıcak para girişlerinin ve mevcut stokta büyümenin devam etmesi bekleniyor. Son üç yıldaki değerlenmeyle on yıl önceki değerine yaklaşan sıcak para stokunun bu yıl 2014 düzeyini yakalayabileceği belirtiliyor.