Sıcak para stoku 306 milyar dolar

Yabancı yatırımcıların kalıcı nitelikteki doğ­rudan yatırımlarının aksine, ülkede riskler arttı­ğında ani bir kararla hızla çı­kabileceği için finansal piya­salarda ve genel ekonomide dalgalanmalara ve krizlere yol açma tehlikesi bulunan “sıcak para” stoku, 2024 sonu itiba­rıyla 306 milyar dolar düze­yinde bulunuyor.

Geçen yılın tümünde küresel yatırımcılar hisse senedi, tah­vil, bono gibi finansal araçla­rı satın alma, kısa vadeli kre­di ve mevduat hesabı açma gibi yollarla toplam net 22,1 milyar dolar sıcak para getirirken, ya­bancıların Türkiye’de park et­miş bulunan sıcak para stoku­nun piyasa değeri 23,7 milyar dolar büyüdü.

34,8 milyar dolar geldi, 12,7 milyar çıktı

Merkez Bankası’nın açık­ladığı önceki hafta ödemeler dengesi tablosundaki akım ve­rilerine göre 2024 yılında ül­keye sıcak para girişlerinin büyük bölümü ise tahvil, bono gibi borçlanma senetlerine ya­tırım yoluyla gerçekleşti.

Yabancılar geçen yıl 16 mil­yar 474 milyon doları devlet, 3 milyar 332 milyon doları banka­lar, 3 milyar 913 milyon doları da özel sektör tarafından ihraç edi­len kağıtlar olmak üzere borç­lanma senedi alımı için toplam 23 milyar 719 milyon dolar ge­tirdiler. 2024 yılında yabancılar Borsa’da ise banka hisselerinde 947 milyon, özel sektör hisse­lerinde 1 milyar 560 milyon do­lar olmak üzere toplam 2 milyar 507 milyon dolarla net satıcı ol­dular. Böylece yabancıların yıl­lık bazda net portföy yatırım gi­rişi 21 milyar 212 milyon dolar olarak gerçekleşti.

Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduat hesaplarından net 11 milyar 860 milyon do­lar çeken yabancıların, banka­lardaki TL mevduatları net 4 milyar 160 milyon, yabancı pa­ra mevduatları da 2 milyar 565 milyon dolar arttı.

Geçen yıl bankalar tarafın­dan 14 milyar 718 milyon, diğer sektörlerce de 501 milyon do­lar olmak üzere yurt dışından toplam 15 milyar 219 milyon dolarlık yeni kısa vadeli kre­di kullanıldı. Yabancılar geçen yıl ayrıca özel sektöre 3 milyar 554 milyon dolarlık da kısa va­deli ticari kredi verdi.

Bu gelişmelerle 2024 yılı bo­yunca akım veri olarak ülkeye net sıcak para girişi 34 milyar 844 milyon dolara ulaştı. An­cak ödemeler dengesi tablo­sunda net hata ve noksan ka­leminde görülen 12 milyar 696 milyon dolarlık kaynağı belir­siz çıkış sonrası, geçen yıl fiilen kaydedilen toplam net sıcak para girişi 22 milyar 148 mil­yon dolar olarak gerçekleşti.

Stokta 23,7 milyar dolarlık büyüme

Merkez Bankası’nın dün açıkladığı uluslararası yatırım pozisyonu verilerine göre de is­tikrarsızlık ve risk algısı duru­munda aniden ülkeyi terk etme olasılığı bulunan sıcak para ya­tırımlarının Türkiye’deki sto­ku geçen yıl büyümeye devam etti. Hisse senedi ve borçlanma araçları ile mevduata park et

 et­miş ve kısa vadeli krediler şek­linde gelmiş bulunan sıcak pa­ra yatırımlarının Türkiye’de­ki stokunun 2023 sonunda 282 milyar 272 milyon dolar olan piyasa değeri geçen yıl 23 mil­yar 675 milyon dolar büyüyerek aralık sonu itibarıyla 305 mil­yar 950 milyon dolara ulaştı.

2024 sonu itibarıyla sıcak pa­ra stokunun 124,4 milyar dolar­la en büyük bölümünü portföy yatırımları oluşturuyor. Bunun da piyasa değeri itibarıyla 33,6 milyar doları Borsa’da hisse se­netlerine park etmiş durumda.

Kayıtları Merkezi Kayıt Ku­ruluşu (MKK) tarafından tu­tulan hisse senetlerinin piyasa değeri her ay açıklanan “ulus­lararası yatırım pozisyonu” tablosunda stok veri olarak, iki dönem arasındaki değişim ise fiyat ve kur hareketlerinden arındırıldıktan sonra “akım veri” olarak ödemeler dengesi tablosundaki “sermaye hesabı” kalemine kaydediliyor. Hisse senedi stoku içinde yer almakla birlikte yüzde 10 kriterini aşan ve BIST’te gerçekleştirilen his­se senedi alımları, portföy ya­tırımı yerine doğrudan yatırım sayılıyor. Portföy yatırımları içinde en büyük ağırlığı ise 90,7 milyar dolarla borçlanma se­netleri oluşturuyor. Bunun da 60,3 milyar doları devlet, 16,8 milyar doları bankalar ve 13,6 milyar doları özel sektör tara­fından ihraç edilmiş borçlanma senetlerinde tutuluyor.

Yabancıların Merkez Ban­kası’ndaki kısa vadeli mevdu­atlar ile bankalardaki mev­duatların toplam hacmi 2024 sonu itibarıyla 96,6 milyar do­larlık bir büyüklük oluşturu­yor. Aynı tarih itibarıyla ya­bancıların bankalar ve diğer sektörlerden 18,5 milyar do­larlık kısa vadeli kredi ve özel sektörden 59,4 milyar dolarlık kısa vadeli ticari kredi alacağı bulunuyor. Türkiye’nin Ulus­lararası Para Fonu (IMF) nez­dindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) ise 2024 sonu itibarıyla 7,1 milyar dolar.

Sıcak para çıkışı yaşanır mı?

2023’ün ikinci yarısından itibaren uygulanan ekonomik programın etkisiyle Türkiye ekonomisine yönelik güvendeki artış, kredi notlarına da yansımış, aşırı yükselen faizler ve stabil seyreden kurların döviz getirecekler lehine yarattığı denge, sıcak para girişlerini özendiren bir ortam yaratmıştı. İş dünyası ve hükümet arasında son günlerde yaşanan gerilim üzerine “sıcak para çıkışı yaşanır mı?” kaygısı da gündeme gelmeye başladı.

Siyasal risklerde artış, kurlarda oynaklık ve artışlar, ekonomide genel risklerin artması gibi durumlar, sıcak paranın ülkeden kaçmasına yol açacak faktörler arasında bulunuyor. Yerli sermayenin yatırımlarını ertelemesine yol açan bu durumlar, kısa vadeli yabancı sermaye yatırımlarında ise ani çıkışlara yol açabiliyor. Ülkeden sıcak para kaçışı ise esası döviz çıkışı olması nedeniyle ilk başta kur şokları olmak üzere ekonomide dalgalanmalara, devamında enflasyonda yükselişe, ekonomik, sosyal ve siyasi alanda istikrarsızlığın artmasına neden olabiliyor. Zamanında ve etkili önlemler alınmaması durumunda ise büyük çaplı sıcak para kaçışı, 1994 ve 2001 yıllarında olduğu gibi akut finansal ve genel ekonomik krizlere yol açabiliyor.

O paralar neden “sıcak”?

Genel olarak bir ekonomideki yüksek faizler ve getirilerden yararlanmak üzere gelen dövizlere “sıcak para” deniyor. Söz konusu dövizler, yabancıların hisse senedi veya kısa vadeli tahvil, bono (borç senedi) alımları, Türk bankalarına ve reel sektöre açılan kısa vadeli kredi kullandırmaları, Türkiye’deki bankalarda mevduat hesabı açmaları şeklinde gerçekleşiyor.

Bu yatırımlar, girdiği ekonomide risklerde artış yaşanması durumunda ani çıkış yapabilecek olması, yatırımcıların dövizlerini alıp gitme kolaylığı ve bunun ulusal ekonomide yaratacağı hasarlar dolayısıyla sıcak para olarak adlandırılıyor. Genel anlamda sıcak para yatırımları “para ile para kazanma” esasına dayanırken, “carry trade” denen yatırım türü ise sahip olunmayan (borç alınan) para ile para kazanma şeklinde işliyor. Düşük faizli bir ekonomiden alınan borçla, yüksek faizli bir ekonomideki finansal araçlara yapılan kısa vadeli yatırımlar, ilgili ülkenin ulusal parasının dövizler karşısındaki değeri düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda, yüksek getiriler sağlıyor.

Yabancı en çok tahvil, bonodan kazandı

2024 yılında sıcak para stokundaki büyüme esas olarak portföy yatırımları kapsamında yabancıların yatırım yapmış olduğu borçlanma senetlerinden kaynaklandı. Yabancıların portföy yatırımlarının değeri geçen yıl 26,8 milyar dolar artarken, bunun 4,1 milyar dolar dolarlık bölümü yatırım yapmış oldukları hisse Türk hisse senetlerinden, 22,7 milyar doları ise portföylerindeki tahvil, bono gibi borçlanma kağıtlarındaki değerlenmeden kaynaklandı. Yabancıların efektif ve mevduatlarının bakiyesi geçen yıl 10 milyar dolara yakın azalırken, kullanılan kısa vadeli kredilerin bakiyesi 5,3 milyar dolar büyüdü. Özel sektörün kısa vadeli ticari kredilerinin bakiyesi ise net 1 milyar 749 milyon dolar arttı.