SGK mevzuatında işyeri kayıt ve belgelerinin geçersiz sayılması

5510 sayılı Kanun'un kurumca verilecek İdarî Para Cezaları başlıklı 102. maddesi hükmüne göre, işverenin yasal kayıt ve belgeleri saklama yükümlülüğünün yanında kayıtları usulüne uygun tutma zorunluluğu da bulunmaktadır. Kanun, kayıtların tutulmasında şekil şartına önem vermiş ayrıca tutulması zorunlu olan ücret tediye bordrosunda bulunması gereken bilgileri de tek tek saymış, aksine işlem yapan işverenlere ise cezai yaptırımlar getirmiştir. Kanunun 102. madde metnine göre usulüne uygun tutulmayan kayıtlar geçersiz sayılmış, her bir geçersizlik hali için ayrı ayrı idari para cezası yaptırımını uygulamaya koymuştur.

Yürürlüğü 5510 sayılı Kanun'la kaldırılan 506 sayılı Kanun'un 140. maddesinde kayıt geçersizliğine cezai yaptırım getirildikten sonra hangi kayıtların geçersiz olacağının yönetmelikle düzenleneceği hüküm altına alınmış, geçersizlik halleri de SSİY'de tek tek sayılmıştır. Geçersizlik hallerinin kanunda sayılmayıp atıf yapılan SSİY ile düzenlenmesi evrensel bir nitelik taşıyan "kanunsuz suç ve ceza olmaz" ilkesi ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu'nun 2. maddesindeki "Kanunun açıkça suç saymadığı bir fiil için kimseye ceza verilemez ve güvenlik tedbiri uygulanamaz. Kanunda yazılı cezalardan ve güvenlik tedbirlerinden başka bir ceza ve güvenlik tedbirine hüküm olunamaz. İdarenin düzenleyici işlemleriyle suç ve ceza konulamaz. Kanunların suç ve ceza içeren hükümlerinin uygulanmasında kıyas yapılamaz. Suç ve ceza içeren hükümler, kıyasa yol açacak biçimde geniş yorumlanamaz" hükmü doğrultusunda geçmişte sıklıkla eleştirilmiştir. 5510 sayılı Kanun'da geçersizlik hallerinin tek tek sayılması ile bu eleştiriler bir anlamda son bulmuştur.

Buna göre Kanun'un 102. maddesinde sayılan ve yönetmeliğin ise 111. maddesinde ise ayrıntılı olarak açıklanan geçersizlik halleri şunlardır.

-Kullanılmaya başlanmadan önce tasdik ettirilmesi zorunlu olduğu hâlde tasdiksiz tutulmuş olan defterlerde sigorta primine esas kazanç (SPEK) ödemeleri bulunan aylar,

-Kanunî tasdik süresi geçtikten sonra tasdik ettirilmiş olan defterlerin tasdik tarihinden önceki SPEK ödemeleri bulunan aylar,

-İşçilikle ilgili giderlerin işlenmemiş, eksik veya fazla işlenmiş olduğu tespit edilen defterlere ilişkin aylar,

-Gerçek ve fiilî çalışmaya dayanmadığı hâlde, kayıt ve belgelerde ücret tahakkuk veya ödemesi bulunan aylar,

-Sigorta primleri hesabına esas tutulan kazançların kesin olarak tespitine imkân vermeyecek şekilde usulsüz, karışık veya noksan tutulmuş defterlere ait aylar,

-Herhangi bir ay için sigorta primleri hesabına esas tutulması gereken kazançların ve kazançlarla ilgili ödemelerin o ayın dâhil bulunduğu hesap dönemine ait defterlere işlenmemiş olması hâlinde o aylar,

-4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu gereğince bilanço esasına göre defter tutulması gerekirken işletme hesabı esasına göre tutulmuş defterlerde, sigorta primine esas kazanç ödemelerinin ilgili olduğu aylar,

-Kanunun 85'inci maddesinin birinci fıkrasında getirilen hükümler doğrultusunda yapılan inceleme sonucunda, işin yürütümü için gerekli olan sigorta primine esas kazanç tutarının kuruma noksan bildirilmesi dolayısıyla re'sen tahakkuk yapılan ay veya aylar,

-Durum tespiti, kamu kurum ve kuruluşları ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden çalıştığı tespit edilen sigortalıların kaydedilmemiş ücret tediye bordrolarının ait olduğu ay veya aylar,

-Kamu idareleri ile 5411 sayılı Kanun kapsamındaki kuruluşlardan alınan kayıtlardan tespit edilen ücretin altında ücret tahakkuklarının bulunduğu aylar,

-Tasdikli sayfalarının dolması üzerine, yeni defter tasdiki yerine, belgeli bilgilerin yazım sayfaları kalmayan defterin tasdiksiz sayfalarına kaydedilen ay veya aylara ait kayıtlar  geçersiz sayılacak ve işverene cezai yaptırım uygulanacaktır.

5510 sayılı Kanun, işyerine ait defter, kayıt ve belgelerin ibraz edilmemesine uygulanacak idari para cezalarını üçlü bir tasnife tabi tutmuş, işletmenin defter tutmakla yükümlü olup olmadığı ve tutulacak defterlerin niteliğini de dikkate alarak ayrı miktarlara para cezaları getirmiştir. Kanunla, bir anlamda küçük işletmeye az, büyük işletmeye ise nispeten daha çok ceza öngörmüştür.

Yasa hükmüne göre, yasal süre içinde kayıt ibraz edilmemesi halinde, bilanço hesabına göre defter tutmakla yükümlü olan işverenlere 12, diğer defterleri (işletme, serbest kazanç defteri, v.b. defterler)  tutmakla yükümlü olan işverenlere 6, defter tutmakla yükümlü olmayan işverenlere ise 3 asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır.