SGK işlemlerinde kolaylık sağlayan düzenlemeler ve iki önemli sorun

Sosyal güvenlikte işçi ve işverenler üzerindeki bazı yükümlülüklerin anlamının kalmadığını ve mutlaka bazı değişikliklerin yapılması gerektiğini daha önceki yazılarımda bir çok kez dile getirmiştim.

Eksik gün (Ek-10) bildirimlerinin kaldırılması yönündeki görüşüm bunların başında gelmekteydi. SGK uygulamasında, sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgeler her ay SGK’ya sunularak eksik gün bildirimi yapılmaktaydı. Esasen günümüzde anlamını ve önemini yitirip adeta deli dumrul cezasına dönüşen eksik gün bildirimi uygulaması kaldırıldı.

Yapılan son değişikliklerle ay içerisinde otuz günden az çalıştırılan sigortalıların bildiriminde işverenin beyanı kabul edilecektir. Bu beyan, eksik gün nedeni ve eksik gün sayısının ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesinde veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde belirtilmesiyle yapılacaktır. SGK tarafından gerekli görülürse eksik gün evrakları istenebilecek.

Bu yönde iki gereksiz uygulama daha var ve çalışma hayatında önemli sorunlara neden oluyor. Mutlaka yatırım ortamının iyileştirilmesi ve bürokrasinin azaltılması için bunların da kaldırılması gerekiyor.

- Birincisi; Kimlik Bildirim Kanunu'na göre işyerlerinin yaptığı çalışanlarla ilgili bildirimlerin kaldırılarak, bu bilgilerin otomatik ortamda SGK sisteminden alınması yönünde değişiklik yapılması.

- İkinci uygulama ise SGK sistemindeki arıza ve hatalardan dolayı işveren ve çalışanların en fazla mağdur olduğu rapor onayının kaldırılmasıdır.

Bir çok nedeni olmakla birlikte esasen sağlıklı ve düzgün çalışmayan çalışılmadığına dair bildirim sisteminin kaldırılması gerekiyor. Güya, rapor alan işçinin işyerinde çalışmadığının işveren tarafından onaylanarak, çalışılmamış ise rapor parasının verilmesi sağlanıyor. Ama gelin görün ki evlere şenlik bu uygulama ya başhekim onayından, ya sistemde raporların görünmemesinden, SGK sisteminin hatasından dolayı ya da buna benzer nedenlerle çoğu zaman ya raporlar geç düşüyor, ya da işverene bilgi gitmiyor. Çalışmayan sistemin cezasını da işverenler rapor başına 1.015 TL ceza ödeyerek çekiyor. Adeta bunda da deli dumrul’u aratmayan bir uygulama var.

Çözüm çok basit, çalışılmadığına dair bildirim yerine raporlu dönemde çalışanların SGK’ya bildirilmesi sisteminin getirilmesi daha doğru olur. Daha önce de yazmıştım; hem geçici iş göremezlik ödeneğinde onay şartının kaldırılarak ihbar ve şikayet olmadığı sürece rapor onayının kaldırılması, sadece raporlu dönemde çalışıldığında dair ihbar veya şikayet olması durumunda işverenden buna ilişkin yazılı bilgi talep edilmesi bürokratik yükü kaldıracağı gibi, gereksiz yere meşgul edilen 1500 civarındaki memurun daha faydalı işlerde ve ihtiyaç duyulan servislerde çalışması sağlanabilir.

***

Evde çalışana sigortaya kolaylık

2015 yılı öncesinde ev hizmetlerinde sigortalı çalıştıran işverenler işyeri dosyası açmaktaydı. Ev hizmetlerinde çalışanların bu şekilde bildirilmesini zorlaştıran sistem 2015 yılında yapılan düzenlemeyle sadeleştirildi. Ek-9 bildirim belgesiyle işyeri dosyası açmadan, daha anlaşılır ve kolay bildirim yapılmasına imkân sağlandı. 7103 Sayılı Kanun’la yapılan yeni düzenleme bu kolay işlem konut kapıcılığı işyerlerinde çalışanlar için de getirildi. Böylece ev hizmetlerinde ve konut kapıcılığında sigortalı çalıştıran işverenlerin bildirge ve belge verme yükümlülükleri azaltıldı.

***

Otomatik işyeri tescili

İşyeri kuruluşunda istenen bilgi ve belgelerin farklı kurumlara verilmesi gereksiz iş yükü oluşturmaktaydı. Gerek zaman gerekse de emek israfı yapıldığı sıkça dile getirilmekteydi. SGK tarafından yapılan düzenlemede şirket kuruluşlarında otomatik işyeri tescili yapılacağı belirtildi. 2018-11 Sayılı SGK genelgesiyle sigortalı çalıştırılmasa dahi ticaret sicil müdürlüklerince tescil edilen şirket kuruluşlarına istinaden işyeri tescilinin otomatik yapılmasına karar verilmiştir. Böylece hem ticaret sicil memurluklarında hem de SGK'da yapılan ikili işlem yükümlülüğü tek bildirim olarak yapılacak.

Ticaret sicil müdürlüklerince tescil edilen şirketlerin otomatik olarak işyeri tescilinin yapılabilmesi için şirket kuruluşu başvurularında şirket kuruluş dilekçesi ve bildirim formu ile birlikte; işyeri bildirgesi eki belgeler, ıslak imzalı e-Sigorta sözleşmesi, bildirge kullanıcı vekâletnamesinin aslının veya noter onaylı suretinin ya da ilgili idarelerce onaylı suretinin verilmesi gerekecek.

Yapı ruhsatlarında istinaden işyeri tescilinde de mümkün hale getirilmiştir. SGK’ya verilen yetki doğrultusunda, valilikler, belediyeler ve ruhsat vermeye yetkili diğer kamu ve özel hukuk tüzel kişilerince verilen yapı ruhsatlarına istinaden otomatik işyeri tescili yapılabilecektir.

SGK uygulamaları nedeniyle aynı ilde birden fazla dosya açılabilmekte, bu durum birden çok şubesi olan işverenler açısından takibi zor bir sistemi de beraberinde getirmekteydi. Aralık ayında Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği’nde yapılan düzenlemeyle aynı ildeki işyerlerinin tek dosyada işlem görülmesine imkân sağlanmıştır. İstihdam teşvik ve desteklerinden yersiz yararlanmaya mahal vermemek, aynı ilde olmak ve işveren tarafından yazılı olarak talep edilmek kaydıyla, devamlı mahiyette işlem gören veya görecek olan aynı işverene ait iş kolu kodu aynı olan ve 4(a) kapsamında sigortalı çalıştıran tüm işyerlerinin, birleştirilmek suretiyle tek dosyada işlem görmesine SGK tarafından izin verilebilecektir. Birden fazla ünite bölgesinde işyeri bulunması halinde tek dosyanın işlem göreceği ünite SGK tarafından belirlenecektir.

Esasen burada daha radikal bir adım atılmalı ve daha önce dosya tescili yapılmış işverenlerin yeni işyeri tescillerinde bir belge istenmeyerek mevcut dosyalardaki bilgi ve belgeler sistemden çekilerek dosya oluşturulmalıdır. Yani SGK’ya daha önce başka dosya için imza sirküleri, ikametgah, ticaret sicil gazetesi verilmiş bir işyeri için aynı belgelerin her seferinde istenmesinin de bir anlamı olmamalı. Belge yönetimi sağlıklı işletilmelidir.