SGK eksik gün bildiriminde ne değişti?

Sosyal güvenlikte kayıt dışılık; çalışanların tamamen sigortasız çalıştırılmaları veya daha düşük bir ücret seviyesinden primlerinin ödenmesi şeklinde ortaya çıkabildiği gibi, sigortalı gösterilen kişilerin ay içindeki prim gün sayılarının 30 günden daha az (örneğin; 5-10 gün gibi) gösterilmek suretiyle daha az prim ödenmesi şeklinde de ortaya çıkabilmektedir.

Nitekim Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) 2012 yılı istatistiki verileri incelendiğinde, asgari ücretten primi ödenen 4 milyon 972 bin 590 kişinin ay içindeki ortalama prim gün sayısının 25 olduğu, ücret seviyesi yükseldikçe ay içindeki prim gün sayısının da arttığı (30 güne yaklaştığı), SGK’ya bildirimi yapılan tüm sigortalılar üzerinden bir hesaplama yapıldığında ise çalışanların ortalama olarak 27 gün üzerinden (3 gün eksik olarak) primlerinin ödendiği görülmektedir.

Bu çerçevede, hem eksik gün bildiriminden kaynaklanan kayıtdışılığın önlenmesi ve hem de eksik prim ödemenin haklı bir nedeninin olup olmadığının saptanması amacıyla sosyal mevzuatında ilk olarak 4447 sayılı Kanun’la 1 Ocak 2000 tarihinden geçerli olmak üzere işverenlere çalışanların ay içindeki eksik gün ve kazanç bildirimlerinin nedenlerinin belgelendirilmesi zorunluluğu getirilmiş ve bu husus değişen mevzuat çerçevesinde bugüne kadar geçerliliğini ve güncelliğini korumuştur.

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 86’ncı maddesinde “Ay içinde bazı işgünlerinde çalıştırılmadığı ve ücret ödenmediği beyan edilen sigortalıların, otuz günden az çalıştıklarını ispatlayan belgelerin işverence ilgili aya ait aylık prim ve hizmet belgesine eklenmesi şarttır. Kurumca belirlenen işyerlerinde bu şart aranmaz” şeklinde düzenleme yapılmıştır.

Bu düzenlemeye istinaden, otuz günden az çalışma durumunu kanıtlayan belgelerin neler olduğu, hangi işyerlerinin bu yükümlülükten muaf tutulduğu ile ilgili hususlar SGK Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102’nci maddesinde açıklanmıştır.

Sigortalıların otuz günden az çalışmaları ile ilgili belgelendirme ve bildirim yükümlülüğü işverenler açısından yaptırımı da olan önemli bir yükümlülüktür.

Zira otuz günden az çalışma ile ilgili belgelendirme ve bildirimle ilgili yükümlüklerin usulüne uygun olarak ve süresi içinde yapılmaması halinde, ay içindeki otuz günden eksik olan günlerin primleri SGK tarafından re’sen tahakkuk ettirilmekte, ayrıca aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla re’sen düzenlenen her bir ek prim belgesinde kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında idari para cezası uygulanmaktadır.

SGK hem işverenlerin, hem de kendi birimlerinin iş yükünü hafifletmek amacıyla eksik gün bildirimleri ile ilgili olarak 21 Ağustos 2013 tarihinde Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 102’nci maddesinde üç önemli değişiklik yapılmıştır.

Eksik gün bildirimi muafiyetinde baz alınan 30 sigortalı sayısı 10’a indirilmiştir

Yönetmelik değişikliği öncesinde, 30 ve üzerinde sigortalı çalıştıran işyerleri, ay içinde otuz günden az bildirimini yaptıkları sigortalılarla ilgili olarak Eksik Gün Bildirimi Formu düzenleme ve eksik gün nedenlerini kanıtlayıcı belgeleri (ücretsiz izin belgesi, disiplin cezası veya tutukluluk/gözaltı haline ilişkin resmi belgeler, kısmi süreli iş sözleşmesi, puantaj, istirahat raporu vd.) SGK’ya verme yükümlülüğünden muaf tutulmuş iken, yapılan değişiklikle muafiyet konusunda baz alınan sigortalı sayısı 30’dan 10’a düşürülmüştür.

Bu düzenleme uyarınca, 2013/Ağustos ayı ve sonrasında çalışan sigortalı sayısı 10 ve üzerinde olan işyerleri, ay içinde otuz günden az çalıştırdıkları sigortalılarla ilgili olarak sadece aylık prim ve hizmet belgelerinde eksik gün nedenini kodlamaları yeterli olup, ayrıca Eksik Gün Bildirimi Formu ve eki kanıtlayıcı belgeleri SGK’ya vermeleri gerekmeyecektir.

Elektronik ortamda düzenlenmiş olan istirahat raporları eksik gün nedeni olarak SGK’ya ayrıca gönderilmeyecektir.

Sigortalıların ay içindeki 30 günden az çalışmalarını kanıtlayıcı belgelerden birini de SGK tarafından yetkilendirilmiş sağlık hizmet sunucularından veya işyeri hekimlerinden alınmış istirahat raporları oluşturmaktadır.

Ancak, SGK’nın e-Ödenek programı kapsamında, anlaşmalı sağlık hizmet sunucuları kağıt ortamında olduğu gibi, elektronik ortamda da istirahat raporu düzenleyebilmekte ve bu raporlar hem SGK, hem de işverenler tarafından görüntülenebilmektedir.

Yönetmelikte yapılan değişik uyarınca, sigortalının ay içindeki eksik gün bildiriminin nedeni istirahat ise ve buna ilişkin rapor da elektronik ortamda anlaşmalı sağlık hizmet sunucuları tarafından SGK’ya gönderilmişse, eksik gün bildirimi muafiyetinden yararlanmayan işyerlerinin bu nitelikteki istirahat raporlarını Eksik Gün Bildirim Formu ekinde ayrıca SGK’ya göndermelerine gerek olmayacaktır.

Puantaj kayıtlarının geçerli olabilmesi için sigortalının imzası gerekmektedir.

Sigortalıların çalışmalarını gösteren “puantaj kayıtları” da ay içinde 30 günden az çalışma durumunu kanıtlayıcı belgeler arasında yer almaktadır.

Ancak, yönetmelik değişikliği öncesinde puantaj kayıtlarında işverenin ve/veya sigortalının imzasının olması yeterli sayılırken, yapılan değişiklikle, “puantaj kayıtlarının” gerçeliliği için sigortalının imzasının bulunması şartı getirilmiştir.

Dolayısıyla, 2013/Ağustos ve sonraki aylarda eksik gün nedeni olarak belirtilen puantaj kayıtlarında sigortalının imzası yoksa veya sadece işverenin imzası varsa bu puantaj kayıtları geçersiz kabul edilecektir.