SGK 8 ayda 41 milyar TL açık verdi

Bazı sosyal kesimlere yönelik devletçe üstlenilmiş çeşitli ödemeler dolayısıyla sosyal güvenlik sistemine bütçeden yapılan aktarmalar da Sosyal Güvenlik Kurumu’nun (SGK) açığı da hızla büyümeye devam ediyor.

İlk sekiz ayda SGK, bütçeden aktarılan 535,4 milyar liraya rağmen 41,1 milyar lira açık verdi. Bu arada EYT düzenlemesi kapsamında aylık bağlanan 2 milyona yakın yeni emeklinin de etkisiyle SGK’nın aktif/pasif sigortalı dengesi ağustos sonu itibarıyla 1,68’e kadar indi.

Prim/aylık dengesi aleyhe döndü

SGK verilerine göre, aktif sigortalılardan prim tahsilatının dışında devletçe üstlenilen ödemeler için bütçeden yapılan transferlerle birlikte Kurum’un toplam geliri ocak-ağustos döneminde 1 trilyon 317,1 milyar liraya ulaşarak geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 118,3 arttı.

Buna karşılık SGK’nın büyük bölümü emekli aylığı ödemeleri ve sağlık harcamaları olmak üzere toplam gideri de yüzde 112,5 artışla 1 trilyon 358,2 milyar liraya ulaştı.

Bunun sonucunda 41,1 milyar lira açık veren SGK’ya ‘açık finansmanı’ için ayrılmış yılın tümüne ait 59,2 milyar liralık bütçe ödeneğinin de 52,8 milyar lirası ilk sekiz ayda kullanıldı. Devletçe üstlenilen ödemeler bütçeden aktarılırken, asıl işi aktif sigortalılardan topladığı primlerle emeklilere aylık ödemek ve sağlık hizmetlerini finanse etmek olan SGK’nın prim geliri/aylık ödeme temel dengesi aleyhe döndü.

Sekiz ayda prim gelirleri yüzde 111,7 artışla 867,7 milyar lira olurken, aynı dönemde emekli aylığı ödemeleri yüzde 114,9 artarak 875,3 milyar lirayla bu tutarı aştı. Geçen yıl ilk sekiz ayda yüzde 100,6 olan prim geliri/aylık ödeme dengesi, bu yıl aynı dönemde yüzde 99,1’e düştü.

Sekiz ayda; tahsil edilen malullük, yaşlılık, ölüm ve sağlık sigortası primlerinin dörtte biri oranındaki ‘devlet katkısı’ olarak 199,2 milyar; makam, görev, temsil tazminatları, terör emsal tazminatları, harp malullüğü zamları, emekli ikramiyeleri vb. tutarlardan oluşan faturalı ödemeler ve ek karşılıklar için 163,1 milyar ve emeklilere ‘ek ödeme’ dolayısıyla 36,8 milyar liralık bütçe transferi alan SGK’nın yapılandırma gelirleri 25,5 milyar, diğer gelirleri de 24,8 milyar lira oldu.

8 ayda 332 milyar sağlık gideri

 SGK’nın çalışanlar ve emekliler ile bunların bağımlılarına yaptığı sağlık ödemelerinin tutarı sekiz ayda 331,7 milyar lira ile geçen yılın aynı dönemindekinin iki katına çıktı.

Bu dönemde faturalı ödemeler kapsamındaki giderleri 90 milyar, ek ödemeler kapsamındaki de 36,6 milyar lira olan SGK’nın devletçe üstlenilen GSS primleri ve yatırım teşvikleri kapsamında sigorta giderleri 10,6 milyar, yönetim giderleri 5,9 milyar, diğer giderleri de 7,9 milyar lira olarak gerçekleşti. Geçen yıla göre en yüksek artışın yüzde 172,7 ile faturalı ödemelerde yaşandığı dikkati çekti.

İstihdamda yüksek kayıt dışılık

Prim geliri elde edilen aktif sigortalıların sayısı, emekli aylığı ve sağlık gideri ödemesi yapılan toplam nüfusun üçte biri düzeyinde kalırken, çalışma yaşamındaki kayıt dışılık da dikkati çekiyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre ücretliyevmiyeli, işveren, kendi hesabına çalışan ve ‘ücretsiz aile işçisi’ olmak üzere istihdamdaki toplam nüfus Ağustos 2023 itibarıyla 31 milyon 686 bin düzeyinde.

SGK verilerine göre 25 milyon dolayındaki aktif sigortalı (adına sosyal güvenlik primi yatan) ile TÜİK’in istihdamdaki nüfus sayısı arasında yaklaşık 7 milyonluk bir fark bulunuyor. Bu da istihdamdakiler içinde önemli bir kitlenin kayıt dışı çalıştığı, bu kişilerin adına sigorta primi ödenmediği, bu yüzden SGK’nın önemli bir gelirden yoksun kaldığını gösteriyor.

Aktif/pasif dengesi 1,68’e düştü

2005 yılında SSK, Emekli Sandığı ve Bağ-Kur sosyal güvenlik kuruluşları ‘SGK’ olarak tek çatı altında birleştirilmişti. Kurum, Ağustos 2023 itibarıyla işçi, memur ve esnafın yanı sıra çırak, kursiyer, stajyerler de dahil toplam 24 milyon 947 bin 558 aktif sigortalıdan topladığı primlerle, 14 milyon 833 bin 845 kişiye emekli aylığı ödüyor. Sağlıklı bir aktüeryal denge için dört çalışana bir emekli düşmesi gerekirken, SGK’nın aktif/pasif dengesi sadece 1,68 düzeyinde.

Bu oran bir yıl önce 1,94, 2022 sonunda 2,01 düzeyinde bulunuyordu. Kurum, aktif sigortalılar ve emeklilerin yanı sıra bunların bakmakla yükümlü olduğu 34 milyon 790 bin 148 ve özel sandıklardan aktarılan 455 bin 514 kişi ile birlikte toplam 75 milyon 821 bin 249 kişinin sağlık giderlerini karşılıyor. Bu sayı toplam nüfusun yaklaşık yüzde 90’ına denk geliyor.

9 aylık transfer 600 milyarı aştı

SGK’nın gelir gider dengesine ilişkin veriler ilk sekiz ay itibarıyla istatistiklere yansırken, bütçeden SGK’ya yapılan transferlerin dokuz aylık tutarı belli oldu. Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre bütçeden SGK’ya yapılan transferler ocak-eylül dönemi itibarıyla geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 101 artarak 611 milyar liraya ulaştı.

SGK’nın istatistik veri setinden yapılan belirlemeye göre bütçeden sosyal güvenlik sistemine transferler yıldan yıla katlanarak büyüdü. 5510 sayılı yasa ile emeklilik yaşının yükseltildiği 2008 yılında 35 milyar lira düzeyinde bulunan sosyal güvenlik transferleri, 2009’da ilk kez 50 milyar lirayı, 2019’da 100 milyar lirayı aşmış, 2021’de 252,1 milyar, 2022 yılının tümünde de 389 milyar lira olmuştu. Bu yılın tümünde söz konusu transferlerin 900 milyar lirayı aşması bekleniyor.