Servet vergilendirmesi AB’nin gündeminde

Türkiye’de yeni vergi paketi tüm hızıy­la tartışılmaya devam ederken, geçtiği­miz hafta Avrupa Birliğinin Yıllık Vergilen­dirme 2024 Raporu yayınlandı*. Rapor, üye Devletlerin vergi sistemlerinin tasarımı ve performansına ilişkin genel bir bakış ve de­rinlemesine bir analiz sunmaktadır.

Pay­daşları son gelişmeler hakkında bilgilendir­menin yanı sıra politika yapıcılara AB’deki vergi sistemlerinin işleyişini iyileştirmele­rine yardımcı olabilecek bilgiler sağlamayı amaçlamaktadır.

Raporun kapsamı

Raporda, AB genelinde vergi gelirlerinin yapısı, ekonomik işlevlerine ve vergi türü­ne göre, ülkeler arasındaki ve zaman içinde­ki farklılıklara odaklanarak incelenmektedir. Rapordan hareketle küresel gündeme ve dola­yısıyla AB üzerinden Türkiye’deki tartışma­lara yönelik pek çok çıkarım yapmak müm­kün ancak özellikle servet vergilendirmesi­nin üzerinde durmak gereklidir.

Hükümetlerin servet eşitsizlikleri nede­niyle mali durumlarını iyileştirmek için ek kaynaklara ihtiyaç duymaları, yüksek işgücü vergilerinin yerini alacak büyüme ve istih­dam dostu bir gelir kaynağı arayışında olma­ları -Sao Paulo’daki son G20 tartışmalarında da görüldüğü gibi- servetin vergilendirilmesi­ni küresel olarak öne çıkarıyor. Uygulamalar, Avrupa ve ABD’de genişliyor.

Rakamlar çarpıcı

Rapor, AB genelinde çarpıcı bir tespit yapı­yor. Servet, gelirden çok daha eşitsiz bir şekil­de dağılmaktadır. Servet Eşitsizliği Labora­tuvarı verilerinin de gösterdiği üzere, AB’de­ki en yüksek gelire sahip %1’lik kesim AB’de tahakkuk eden tüm gelirin %11,6’sını alırken, en zengin %1’lik kesim net kişisel servetin %24,6’sını elinde bulundurmaktadır . Veriler ayrıca gelire kıyasla servet oranının arttığı­nı, AB’de servetin gelire oranının son on yılda %14’lük bir artışla %549’dan %626’ya yüksel­diğini göstermektedir. Bu artış Latin Amerika (+%5) veya Japonya’dan (+%3) daha yüksek, ancak Çin (+%36) ve Amerika Birleşik Devlet­leri’nden (+%39) daha düşük. Ayrıca, mevcut servet eşitsizliğinin artması, sermaye geliri üzerinden gelir eşitsizliğini artırmaktadır.

Servet vergilendirmesi yöntemleri

Rapora göre, varlık vergilendirmesi çeşitli biçimlerde olabilir. Bir olasılık, şu anda Nor­veç, İsviçre ve İspanya tarafından uygulanan ve vergi matrahı olarak tüm sermaye varlıkla­rı eksi borçların toplamını kullanan “net aktif vergisi”dir.

Varlık vergisi, taşınmaz mallar (konut, ara­zi vb.) veya Belçika, Fransa, İtalya ve Hollan­da örneklerinde olduğu gibi (finansal var­lık vergileri, lüks mallara uygulanan tüketim vergisi) yalnızca belirli türdeki varlıklara da uygulanabilir. Bir başka servet vergisi türü de servet transferlerine uygulanan vergilerdir; bu vergiler, kişilerin servet stokundan değil, servet transferi üzerinden (bağış ve miraslar, varlıkların satışı) alınması nedeniyle diğer servet vergilerinden farklıdır.

Veraset ve intikal vergisi sorunu

Veraset ve intikal vergileri AB’deki toplam vergi gelirlerinin oldukça küçük bir kısmını temsil ediyor. Veraset, emlak ve intikal ver­gilerinin payı 2022 yılı içinde, toplam vergi gelirlerinin %0,6’sıdır. Şu anda yalnızca İs­panya net aktif vergisi uygulamaktadır. Geç­tiğimiz on yıllarda AB’de servet vergileri, özellikle sermaye kaçışı sorunu ve vergi yö­netiminin maliyeti nedeniyle yürürlükten kaldırılmış veya azaltılmıştır. Miras vergilen­dirmesi, doğumda eşitsizliği sınırlamanın ve işgücü arzını artırmanın bir yolu olarak gö­rülmektedir. Miras, servetin yeniden üretimi­nin ve eşitsizliklerin ana etmenlerinden biri­dir. Üye Devletlerin üçte ikisi veraset vergisi uygulamaktadır, ancak oran ve tasarım önem­li ölçüde farklılık göstermektedir; uygulanan oranlar mirasın büyüklüğüne ve bağışçı ile mirasçı arasındaki ilişkiye bağlıdır ( %0’dan %87,6’ya kadar).

Türkiye bakımından benzer bir rakam ça­lışmasına ulaşmak güç ancak AB Raporu’n­da yer alan temel tespit ve değerlendirmele­re katılmak gerektiği görüşündeyim. İlk vergi paketinde olmasa bile sonraki vergi paketle­rinde uluslararası gelişmelere uyumlu olarak servet vergilemesinin daha yüksek sesle tartı­şılması gerekmektedir.

*Annual report on taxation 2024 Review of taxation policies in the European Union https://op.europa.eu/en/publication-deta­il/-/publication