Sermaye akışı ve döviz kuru
Geçen yılın son ayında döviz kurunda güçlü bir yükselme eğilimi hakim olmuş, dolar kuru 1.90 TL düzeyinin üstünü zorlayacak seviyeye kadar gelmişti. Dikkatli okuyucular döviz kurundaki bu eğilimin Ocak ayı ile birlikte ters döndüğünü, kurda aşağı yönlü bir hareketlilik başladığını gözlemiştir Aşağı yönlü kur hareketi hafta başından buyana biraz daha da hızlandı. Dolar kurunun 1.70 TL altına kadar inebileceği konuşulmaya başlandı.
Dolar kurunun böyle adeta serbest düşme örneği verir gibi düşmesi ulusal parayı değerlendiriyor. Eğilim bu hızda devam edecek olursa sanırım birkaç hafta içinde Türk Lirasının aşırı değerlendiğinden şikayet etmeye başlayacağız.
Döviz kurunun düşmesi ve ulusal paranın aşırı değerlenme kulvarına girmesi sadece bize has bir gelişme değil. Gelişmekte olan ülkelerin pek çoğunda aynı zamanda başlayan ve benzer hareket deseni gösteren döviz kuru gelişmeleri var. Çoğunda döviz kuru (dolar) düşüyor, ulusal paralar değerleniyor.
Hareket genel olmakla birlikte Türkiye döviz kuru görece daha hızlı yükselen, parası daha yüksek hızda değer kaybeden ülkeler arasında yer alıyor.
* * *
Döviz kurunda gözlenen hareket genel olduğuna göre bunun ulusal ekonomilerin üstünde genel nedenleri olduğunu düşünmek doğru olur. Bizde hareket daha güçlü olduğuna göre genel nedenin ötesinde özel bazı nedenler de olmalı diye düşünülebilir.
Dünya ölçeğinde etki yaratan genel nedenler arasında küresel ölçekte gevşeyen likidite geliyor. Büyük gelişmiş ülkelerin merkez bankaları yıl başından buyana ciddi bir parasal gevşemeye gittiler. Bu da dünya piyasalarında büyük ölçekli bir likidite genişlemesi yarattı. Gevşek para tercihinde başı ABD merkez bankası FED çekti. FED'in 2014 yılına kadar gevşek para-düşük faiz politikasını sürdüreceğini açıklamasının dünya piyasalarında ciddi bir beklenti ve sermaye akışı kayması yarattığı malum. Avrupa Merkez Bankasının üst yönetiminde gerçekleşen değişimin ardından bu bankanın da parasal gevşemeyle sonuçlanacak bir politika izlemeye başladığı gözleniyor.
Büyük ülkelerin merkez bankalarının dünya ekonomisinde bir kez daha düşük faiz- bol para ortamı yaratması paranın da bir kez daha gidecek yer aramasıyla sonuçlanıyor. Sermaye hareketleri bir kez daha riski görece sınırlı olarak algılanan ülkelere yöneliyor. Son bir buçuk aydır bütün sermaye akımı istatistikleri bu tür az sayıda ülkeye adeta yığılmalı biçimde sermaye girdiğini gösteriyor. Bu ülkelerde artan döviz arzı döviz kurunu düşürüyor, ulusal parayı değerliyor.
Türkiye de bu ülkeler arasında yer alıyor. Bize de neredeyse yığılmalı denilebilecek boyutta, büyük kısmı kısa vadeli tabii, sermaye girişi oluyor. Döviz kurunun düşüp, TL' nin değerlenmeye başlamasının önemli bir nedeni bu.
Yıl başından bu yana risk algısı ve risk iştahındaki olumluya dönüş de döviz kurlarını aşağıya iten ikinci genel neden olarak sayılabilir. Bu bağlamda iki gelişmenin altını çizmek gerekir. Birincisi, henüz gerekli mikro aranjmanlar bütünüyle tamamlanmamış olsa da, Avrupa riskinin büyük ölçüde azaldığı algısının yaygınlaşıyor olmasıdır. İkinci gelişme ise 2012 yılına ilişkin büyüme tahminleri genelde hala olmakla beraber beklentilerin ters dönmeye, durumun o kadar da vahim olmayabileceğinin düşünülmeye başlamasıdır. Bu iki gelişme dünyanın daha güvenli bir yer haline geldiği izlenimi yaratarak paranın az sayıda güvenli limandan çıkıp, ortalıkta dolaşmaya başlamasını sağlıyor. Bu da paranın yöneldiği bir çok ülkede döviz kurunu aşağıya itip, paranın değer kaybetmesi sürecine katkı yapıyor.
* * *
Türkiye ekonomisi bu tür küresel gelişmelerden ciddi ölçüde etkileniyor. Genel uyarıcılara eklenecek yerel etkenlerin başında kuşkusuz Merkez Bankasının para politikasını sıkılaştırıp, faizi koridorun üst sınırına itmiş olması geliyor.
Sermaye hareketlerinin liberasyonundan bu yana ülkeye sermeye girişi çeken en önemli etkenin (riske göre düzeltilmiş) faiz farkı olduğunu biliyoruz. İçinde bulunduğumuz konjonktür bu tür faiz farkının gelişmekte olan ülkeler lehine olduğu bir dönem. Gelişmiş ülkeler büyüme kaygısı ile faiz oranlarını düşük tutarken biz ve bize benzeyen gelişmekte olan ülkeler enflasyon kaygısı ile faiz oranlarını görece yüksek düzeyde tutma ihtiyacı hissediyorlar. Bu da riski görece kontrol altında olan ülkeleri adeta sermaye girişine davetiye çıkartmış duruma getiriyor.
Son aylardaki para politikamız ile biz de bu tür "davet sahibi" ülkeler arasında yer alıyorduk. Dünkü PPK toplantısında Merkez Bankasının faizi koridorun altına doğru itmesi bu davetkarlıktan çok da hoşnut olmadığımız anlamına geliyor.