Sepet değişimi enflasyon hesabını nasıl etkiler?

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) her yıl enflasyon sepetinde yer alan tüketim malları ve hizmetlerini ve bunların ağırlıklarını değiştirir. Doğal olarak enflasyon sepetindeki bu değişiklikler, enflasyon hesabını da etkiler.

TÜİK bu yıl da enflasyon sepetinde değişiklikler yaptı. Enflasyon sepetinde yer alan harcama kalemi sayısı 407'den 418'e çıktı. Sepete 12 yeni harcama kalemi girdi.

Ana harcama kalemleri içinde mobilya ve ev aletlerinin payı 0.67 puan, lokanta ve otel harcamalarının payı 0.59 puan, çeşitli mal ve hizmetlerin payı 0.40 puan, kira ve konutun payı 0.31 puan, gıdanın payı 0.26 puan arttı. Buna karşın içki ve sigaranın payı 0.91 puan, ulaştırmanın payı 0.69 puan, eğitimin payı 0.27 puan, haberleşmenin payı 0.22 puan azaldı.

Sepetteki ağırlıkların değişmesinde etkili olan faktörlere baktığımızda öne çıkan noktalar şunlar:

* Gıdanın payındaki artışta, gıda fiyatlarındaki hızlı artışın belirleyici etkisi var.

* İçki ve sigara kaleminin payındaki düşüşte, halkın geçim sıkıntısı karşısında tüketimini kısması etkileyici olmuş gözüküyor.

* Konutun sepetteki ağırlığının artışında başta elektrik zamları olmak üzere bakım, onarım harcamalarındaki artış etkili.

* Vergi indirimlerine rağmen mobilya ve ev aletlerinin payındaki artış dikkat çekici.

* Ulaşım harcamalarının payındaki düşüşte akaryakıttaki vergi düzenlemeleri ve araç kullanımındaki tasarruf eğilimi ile kamunun ulaşım fiyatlarındaki artışı frenlemesi etkili olmuş gözüküyor.

* Eğitimin sepetteki payının düşüşünde ise ailelerin eğitim harcamalarından kısıntıya gitmesi etkili oldu.

Sepetteki değişikliklerin 2019 yılı enflasyon hesabına olası etkisine baktığımızda ise şunları söyleyebiliriz:

* 2018 yılı enflasyonunu, yeni sepet ağırlıkları ile hesapladığımızda enflasyon daha yüksek çıkıyor. 12 ana kalem ağırlıklarındaki değişikliğe göre yaptığımız hesaba göre yeni sepetle enflasyon 0.37 puanlık artışla yüzde 20.67 oluyor. 43 kalemden oluşan 3'lü harcama grubu sınıflamasıyla yapılan hesapta enflasyon yüzde 21.06'ya çıkıyor. 92 alt kalemden oluşan 4'lü sınıflandırmaya göre yaptığımız hesapta ise enflasyon yüzde 21.27 çıkıyor. Fiyat hareketleri bu yıl da tıpkı 2018'deki gibi olursa hesaplanan enflasyon daha yüksek çıkacaktır.

* Elektriğin sepetteki payı 0.6 puan ve dörtte bir ölçüsünde arttı. Elektrik fiyatlarındaki değişiklikler, zincirleme etkisi de dikkate alındığında 2019 enflasyonunda ciddi bir etkiye sahip olacak.

* Mobilya ve ev aletlerinin payındaki artış, bu alandaki vergi indirimlerinin kalkmasının enflasyon etkisini artıracaktır.

* Gıda fiyatlarındaki artışın enflasyon etkisi, geçen yıldan biraz daha yüksek olacak.

* İçkideki vergi artışlarının enflasyon etkisi göreli olarak daha azalacak.

* Akaryakıt zamlarının enflasyona etkisi de geçen yıldan daha düşük olacak.

* Hizmet fiyatlarındaki gelişmelerin de enflasyon etkisi geçen yıldan daha yüksek olacak.

Ancak şunu unutmamak gerek ki, enflasyonu asıl belirleyecek olan Erdoğan yönetiminin uygulayacağı ekonomik politikalar ve buna bağlı olarak döviz kurlarının seyri olacaktır.