Sektörlerin rekabet yapısı nasıl değişti?
Türkiye İstatistik Kurumu'nun sanayi ve hizmet sektörlerinde yoğunlaşma düzeylerini gösteren araştırması, sektörlerde tekelleşme düzeyi ve rekabet koşullarının nasıl değiştiğini gösteriyor. Araştırma 16 ana sektörü ve 515 alt sektörü kapsıyor. Veriler 2011'den 2012'ye tekelleşme düzeyinde ılımlı bir azalma olduğunu ortaya koyuyor.
TÜİK verilerine göre düşük düzeyde yoğunlaşma olan, yani rekabet koşullarının daha düzgün işlediği sektör sayısı 2011'de 220 iken 2012'de 227'ye yükseldi. Buna karşın yoğunlaşmanın çok yüksek düzeyde olduğu, yani tekelleşmenin etkili olduğu sektör sayısı 117'den 110'a geriledi.
Orta düzeyde yoğunlaşma olan sektör sayısı 93'ten 91'e gerilerken, yüksek düzeyde yoğunlaşma olan sektör sayısı aynı sayıda artarak 85'ten 87'ye çıktı. Yüksek ve çok yüksek yoğunlaşma olan sektör sayısı 5 azalırken düşük yoğunlaşma olan sektör sayısı 7 arttı.
Ekonominin temel sektörü imalat sanayiinde de benzer bir durum var. İmalat sanayii altındaki 224 sektörde younlaşmanın düşük olduğu sektör sayısı 1 artarken, yoğunlaşmanın yüksek ve çok yüksek olduğu sektör sayısı 6 azaldı. Yoğunlaşmanın orta düzeyde bulunduğu sektör sayısı da 5 arttı.
İmalat sanayiinde çok yüksek düzeyde yoğunlaşma olan sektör sayısı 61'den 58'e, yüksek düzeyde yoğunlaşma olan sektör sayısı 48'den 45'e geriledi. Düşük düzeyde yoğunlaşma olan sektör sayısı 67'den 68'e çıkarken, orta düzeyde yoğunlaşma olan sektör sayısı 48'den 53'e çıktı.
Tekelleşme düzeyindeki ılımlı düzelmeye karşın imalat sanayiinde hala tekelleşme düzeyi yüksek sektörlerin sayısı, düşük sektörlerin sayısından oldukça yüksek. Yoğunlaşma düzeyi düşük sektör sayısı 68 olmasına karşın, yoğunlaşma düzeyi yüksek ve çok yüksek olarak tanımlanan sektör sayısı 103'ü buluyor.
Hizmet sektörlerini de dahil ettiğimizde yoğunlaşma düzeylerinde nispeten daha düzgün bir görünüm var. 515 sektörün 197'sinde yüksek veya çok yüksek yoyğunlaşma düzeyi olmasına karşın 227 sektörde yoğunlaşma düzeyi düşük.
TÜİK'in düşük, orta, yüksek ve çok yüksek şeklindeki sınıflandırmasına göre 515 sektörün 46'sında yoğunlaşma düzeyi bir basamak, 2 sektörde ise 2 basamak geriledi. Buna karşın 25 sektörde yoğunlaşma düzeyi bir basamak, 2 sektörde iki basamak, 1 sektörde ise üç basamak birden arttı.
TÜİK yoğunlaşma düzeyini en büyük 4 şirketin sektörün toplam cirosundan aldığı pay ve en büyük 8 şirketin aldığı pay şeklinde iki temel veri ile ölçüyor. 515 sektörün 17'sinde 4 ve daha az şirket faaliyet gösterdiğinden cironun tamamı 4 ve daha az şirket tarafından gerçekleştiriliyor.
34 sektörde en büyük 4 şirket toplam cironun yüzde 90'ından fazlasını gerçekleştiriyor. Böylece yüzde 90 ve daha fazla cirosu 4 ve daha az şirket tarafından kapılan sektör sayısı 51'i buluyor.
Toplam cironun yüzde 75 ve daha fazlası 4 veya daha az sayıdaki şirket tarafından gerçekleştirilen sektör sayısı 91. Sektörün toplam cirosunun yarısı veya daha fazlası 4 veya daha az sayıda şirket tarafından gerçekleştirilen sektör sayısı ise 197'yi buluyor.
Toplam cironun tamamının 8 veya daha az şirket tarafından gerçekleştirildiği sektör sayısı 35. Toplam cironun yüzde 90 ve daha fazlasının 8 veya daha az şirket tarafından gerçekleştirildiği sektör sayısı ise 93'ü buluyor. 8 veya daha az şirketin toplam sektör cirosunun yüzde 75'inden fazlasını aldığı sektör sayısı 151. 515 sektörün 247'sinde cironun yarısından fazlasını 8 veya daha az sayıda şirket paylaşıyor. Yani sektörlerin neredeyse yasında cironun yarısını en fazla 8 şirket alıyor.