Sektörlerde güven toparlanmıyor

Siyasal alanda gerginli­ğin patlak verdiği mart ayında parasal sıkılaş­tırma programı ve faiz indiri­mi sürecinin devamına teh­dit niteliğindeki bu gelişme ile ekonomide belirsizlik dozu artarken, uzun süredir zaten önünü görmeye ve pozisyon almaya çalışan sektörlerin bu ayki güven düzeyleri düşük profil sergiledi.

Büyük oranda siyasi ger­ginlik öncesi durumu yansı­tan güven endekslerin mart ayı sonuçları güven düzeyi­nin ekonomide en büyük ağır­lığa sahip sektörlerden ima­lat sanayii ve hizmetlerde ön­ceki aya göre sınırlı artışlarla yerinde saydığını, perakende ticaret ve inşaatta ise gerile­diğini ortaya koydu. Özellikle gelecek üç aya ilişkin beklen­tilerde iyimserlik dozu dört sektörde de azaldı.

Merkez Bankası’nın reel ke­sim güveni ve imalat sanayiin­de kapasite kullanımı ile Tür­kiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) hizmet, ticaret ve in­şaat sektörlerine ilişkin güven endekslerinin mart ayı sonuç­ları belli oldu. Mevsimsellik­ten arındırılmış verilere göre mart ayında güven endeksle­ri önceki aya göre reel kesim­de (imalat sanayii) yüzde 0,4 artışla 103,2, hizmetler sektö­ründe de yüzde 0,2’lik bir ar­tışla 114,4’e yükselirken, pera­kende ticaret sektöründe yüz­de 2,5 düşüşle 113,4’e, inşaat sektöründe de yüzde 0,4 dü­şüşle 88,9’a geriledi.

Şubattaki aylık gelişmeler­le güven endeksleri bir yıl ön­ceki düzeylerinin hizmet sek­töründe yüzde 5, inşaat sektö­ründe yüzde 2,6, reel kesimde yüzde 0,3 altında kaldı, pera­kende ticarette ise sadece yüz­de 0,1 üzerinde gerçekleşti.

‘Gelecek üç ay’ kötümserliği

Yayılma endekslerine göre mevsimsel etkilerden arındı­rılmış Reel Kesim Güven En­deksinde mart ayındaki sınırlı artışta; genel gidişat, gelecek üç aydaki üretim hacmi, mev­cut mamul mal stoku, gelecek üç aydaki toplam istihdam, mevcut toplam sipariş miktarı ve son üç aydaki toplam sipa­riş miktarına ilişkin değerlen­dirmelerdeki pozitif gelişme­ler etkili oldu. Ancak gelecek üç aydaki ihracat sipariş mik­tarı ve sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlen­dirmelerde ise kötümserlik arttı ve endeksi aşağı çekti.

Martta sınırlı bir artışla ye­rinde sayan mevsimsel etkiler­den arındırılmış hizmetler sek­törü güvenine, son üç aydaki iş durumu ve bu dönemde hiz­metlere olan talep yukarı yön­lü ancak zayıf; gelecek üç ayda hizmetlere talep beklentisi ise aşağı yönlü güçlü etki yaptı.

Perakende ticaret sektö­rünün mevsimsel etkilerden arındırılmış güven endek­sinde ise hem son üç aydaki iş hacmi-satışlar hem de gelecek üç ayda beklenen iş hacmi-sa­tışlara ilişkin değerlendirme­lerin güçlü biçimde, mevcut mal stok seviyesinin de sınırlı düzeyde aşağı yönlü etki yap­tığı dikkati çekti.

Mevsimsel etkilerden arın­dırılmış inşaat sektörü güven endeksini de mart ayında hem alınan siparişlerin kayıtlı dü­zeyi hem de gelecek üç ayda toplam çalışan sayısı beklen­tisinin aşağı çektiği görüldü.

İmalatta kapasite kullanımı yüzde 75,2

Merkez Bankası’nın mart ayında 1.738 işyerinde ger­çekleştirdiği İktisadi Yöne­lim Anketi’ne verilen yanıtlar toplulaştırılarak değerlendi­rildi. Buna göre imalat sanayi genelinde mevsimsel etkiler­den arındırılmış kapasite kul­lanım oranı, önceki aya göre 0,3 puan (yüzde 0,4) artarak yüzde 75,2 düzeyinde gerçek­leşti.

Ancak söz konusu oran, bir yıl önceki düzeyinin ise 0,2 puan altında kaldı. Sektö­rün, geçen yıl yerel seçimlerin yapıldığı mart ayında yüzde 77,2’ye yükselen kapasite kul­lanımı, izleyen dönemde dü­şüşe geçerek aylar itibarıyla dalgalı seyirle bu yıl ocak iti­barıyla yüzde 74,8’le son 22 ayın en düşük düzeyine inmiş, şubatta ise sınırlı bir artışla yüzde 74,9 olmuştu.

Kapasite kullanım oranı, bir üretim biriminin belirli bir dö­nemde fiilen gerçekleştirdiği üretim miktarının fiziki olarak gerçekleştirme imkânı olan en yüksek üretim miktarına ora­nını gösteriyor. Elektrik kesin­tisi, makine arızası, çalışanlar­la ilgili sorunlar gibi her zaman üretimi aksatacak gelişmeler yaşanabildiği için söz konusu oranın sürekli yüzde 100 olma­sı beklenmiyor. Ancak kapa­site kullanımı sanayideki ge­nel gidişatı yansıtıyor. Kapasi­te kullanımının artması genel eğilim olarak sanayi üretimin­de artış, tersi ise düşüş sinyali olarak değerlendiriliyor.

En yüksek kapasite kullanımı % 84’le kâğıtta

İmalat sanayiinde mevsimsel etkilerden “arındırılmamış” kapasite kullanım oranı ise önceki aya göre 0,1 puan azalarak yüzde 74,4 seviyesinde gerçekleşti.

Merkez Bankası’nın bu bazda açıkladığı verilere göre martta imalat sanayi alt sektörleri içinde en yüksek kapasite kullanımı yüzde 84’le kâğıt, yüzde 82,2 ile tütün ürünleri, yüzde 81,2 ile ağaç ürünlerinde gerçekleşti. Bunları yüzde 78,2 kapasite kullanımı ile diğer ulaşım araçları, yüzde 77,6 ile kimya, yüzde 77,5’le temel eczacılık, yüzde 75,9’la kauçuk ve plastik, yüzde 74,8’le giyim ve 74,7 oranı ile mobilya izledi.

Martta en düşük kapasite ile çalışan alt sektörler ise yüzde 61,2 ile deri sanayii, yüzde 67,1’le bilgisayar, yüzde 67,4’le kayıtlı medyanın basım ve çoğaltımı, yüzde 68,6 ile içecek imalatı ve yüzde 70,5’le fabrikasyon metal ürünleri oldu. Önceki aya göre kapasite kullanımında en fazla artış 1,6 puanla elektrikli teçhizat, en sert düşüş ise 1,8 puanla bilgisayarda yaşandı.

Faiz ve enflasyonda düşüş beklentisi devam etti

Merkez Bankası’nın İktisadi Yönelim Anketi’ne imalat sanayii işyerlerinin verdiği yanıtların toplulaştırılmış sonuçlarına göre gelecek üç ayda kısa vadeli TL kredi faizlerinde düşüş bekleyenlerin şubatta yüzde 50 olan oranı martta daha da artarak yüzde 53,8’e yükseldi, artış bekleyenler ise yüzde 7,4’ten yüzde 5,9’a geriledi. Gelecek on iki ayın sonunda üretici fiyatları bazında (ÜFE) yıllık enflasyon beklentisi ise martta yüzde 38,6’ya indi. Geçen yıl mart ayında yüzde 54,5 olarak ölçülen gelecek bir yılın sonundaki ÜFE bazında enflasyon beklentisi izleyen dönemde gerileyerek eylülde yüzde 50’nin altına inmiş, devam eden düşüşle bu yıl şubatta yüzde 39,6’ya gerilemişti.

Fotoğraf siyasal kriz öncesine ait

Reel kesim güveninin ölçümüne baz oluşturan ve imalat sanayiindeki mevcut durum ve gelecek beklentilerini ortaya koyan Merkez Bankası’nın İktisadi Yönelik Anketi’nde yanıtlar, ait olduğu ayın 1-15’inci günleri arasında alınıyor ve toplulaştırılmış anket sonuçları ilgili ayın son haftasında yayımlanıyor. TÜİK’in hizmetler, perakende ticaret ve inşaat sektörlerinin güven endekslerine ise Hizmet Sektörü Eğilim Araştırması’na verilen yanıtlar baz oluşturuyor.

Bu kapsamda yanıtlar Web tabanlı anket uygulaması (CAWI) ile aylık periyotla toplanıyor. Anket uygulaması sonuçları ağırlıklandırılarak Türkiye için hizmet sektörünün tahmini verecek şekilde toplulaştırılıyor. Buna göre Merkez Bankası ve TÜİK’in açıkladığı güven endeksleri ve bu kapsamdaki değerlendirme ve beklentiler büyük oranda, siyasal alanda patlak veren kriz öncesindeki durumu yansıtıyor.