Seçmen 2024’te iktidarlara 'yeter' dedi

Savaşların ve ekonomik krizlerin gölgesinde geçen 2024 yılında dünyada rekor bir seçim yılı yaşandı. Dünyada 4,1 milyar insan sandık başına gitti. Bu sayı dünya nüfusunun neredeyse yarısını temsil ediyor. Seçmen 2024 yılında yapılan seçimlerde iktidarlara “yeter artık” dedi.

Bütün dünyada 2024 yılı “süper seçim yılı” ola­rak tarihe geçti. Dün­yada 4,1 milyar seçmenin san­dık başına gittiği 2024 yılında iktidarlar koltuklarını koru­yamadı.

Harvard Üniversitesi’nden siyaset bilimci Steven Levit­sky, pandeminin başladığı 2020’den beri batı demokrasi­lerindeki 54 seçimden 40’ın­da iktidarların koltuklarını kaybettiğine dikkati çekiyor.

Amerika Birleşik Devletle­ri’nde (ABD) yapılan seçim­lerde Demokratların ada­yı Donald Trump, bir dönem aradan sonra ikinci kez baş­kan seçildi. Rusya’da, İngilte­re’de, Fransa’da, Almanya’da, Belçika’da yapılan seçimlerin sonuçları herkesi şaşırttı.

Avrupa Birliği ülkelerin­de ulusal seçimlerin yanı sı­ra, 6-9 Haziran 2024 günleri arasında AB’ye üye 27 ülkede Avrupa Parlamentosu seçim­lerinde 400 milyondan fazla seçmen sandık başına gitti.

Her biri ayrı özel öneme sa­hip olacak bu ulusal seçimler, Avrupa’nın geleceği açısın­dan büyük önem taşıyor. Av­rupa’da, 6’sı AB üyesi ülkeler olmak üzere, en az 12 devlet ve hükümet başkanı, bu yıl san­dıkta sınav verdi. Avrupa’da 2024 yılında başkanlık, yasa­ma ve yerel olmak üzere pek çok seçim yapıldı.

AB üyesi 27 ülkede 400 milyon seçmen oy kullandı

Tüm dünyada en büyük “uluslar üstü seçim” olarak değerlendirilen Avrupa Par­lamentosu seçimleri haziran ayında yapıldı. AB’li seçmen, beş yıl boyunca yasama göre­vini üstlenecek 720 AP millet­vekilini üyesini seçmek üzere 6 Haziran Perşembe günün­den 9 Haziran Pazar gününe kadar 27 üye ülkede sandık başına gitti.

Seçim kuralları ülkeden ül­keye değişirken, her ülkenin kendi gündemi ve öncelikleri de farklılık gösteriyor. Seçim­lerde gözlenen en büyük so­nuç, aşırı sağ ve popülist par­tilerin AP’de sandalye sayıla­rını arttırması oldu.

AP’de seçim sonuçlarına göre Hıristiyan Demokrat­lar (EPP) 184 sandalye, Sos­yal Demokratlar (S&D) 139 sandalye, Liberaller (Renew Europe) 80 sandalye, Avrupa Muhafazakâr ve Reformistler (ECR) 73 sandalye, Kimlik ve Demokrasi (ID) 58 sandalye, Yeşiller (Greens) 52 sandalye, Bağımsızlar (NI) 45 sandalye, Sol Partiler (The Left) 36 san­dalye ve bağımsız milletvekil­leri 53 sandalye elde etti.

Hıristiyan Demokratlar Grubu (EPP), Sosyal Demok­ratlar Grubu (S&D) ve Libe­raller Grubu (Renew Europe) 720 sandalyeli AP’de 403 mil­letvekili ile çoğunluğu oluştu­ruyor.

Avrupa Parlamentosu se­çimlerinde ilk kez milletve­kili sayısı 705’ten 720 sandal­yeye çıkartıldı. Her ülkenin nüfus oranına göre milletve­kili çıkarttığı AP seçimlerin­de nüfuslarına göre en çok milletvekilini çıkaran ilk 5 ül­ke sırasıyla 96 ile Almanya, 81 ile Fransa, 76 ile İtalya, 61 ile İspanya, 53 ile Polonya’dan oluşuyor. Romanya 33, Hol­landa 31, Belçika 22, Portekiz, Yunanistan, Macaristan, İs­veç ve Çekya 21’er, Avustur­ya 20, Bulgaristan 17, Slovak­ya, Danimarka ve Finlandiya 15’er, İrlanda 14, Hırvatistan 12, Litvanya 11, Letonya ve Slovenya 9’ar, Estonya 7, Mal­ta, Lüksemburg ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi 6’şar milletvekili ile AP’de temsil ediliyor.

 AB ülkelerinde seçimler…

 Avrupa Parlamentosu (AP) ile aynı yıl seçimlerin yapıldığı Avrupa Birliği’nin (AB) lokomotif ülkelerinde yapılan seçimleri yarına bırakacak olursak, diğer ülkelerde yapılan seçimlerde yeni yönetimler işbaşına geldi.

Finlandiya:

Dünya’da 2024 yılının ilk seçimi Finlandiya’da 28 Ocak Pazar günü cumhurbaşkanlığı seçimleri yapıldı. Anayasa’nın cumhurbaşkanının görev süresini iki dönemle sınırladığı ülkede, 2012'den bu yana görevden bulunan cumhurbaşkanı Sauli Niinistö’nün yerine gelecek isim belirlendi.

Eski Başbakan Alexander Stubb (merkez sağ, EPP) çevreci Pekka Haavisto’nun (Yeşiller/ALE) önünde favori olarak girdiği ikinci turu 11 Şubat Pazar günü yapılan seçimlerden galip çıktı. Görev süresi 6 yıl olan 56 yaşındaki Cumhurbaşkanı Alexander Stubb’un önümüzdeki 12 yıl boyunca Finlandiya’yı yönetmesi bekleniyor.

Portekiz:

Seçim maratonunu 10 Mart’ta Portekiz izledi. Başlangıçta Ekim 2026 için planlanan yasama seçimleri, 2015’ten bu yana ülkeyi yöneten sosyalist Başbakan Antonio Costa'nın Kasım 2023'teki istifasının ardından 10 Mart Pazar günü yapıldı.

Costa hükümetinin, lityum arama ve hidrojen üretimi imtiyazlarının verilmesiyle bağlantılı olarak yolsuzluk soruşturmasında yer alması, hükümetin düşmesine ve erken seçim ilanına yol açtı. Sosyalist Parti (S&D) ile Sosyal Demokrat Parti (EPP) başa baş durumdayken, aşırı sağcı Chega (ID) ülkedeki üçüncü siyasi güç oldu.

Slovakya:

Slovakya halkı, popülist lider Robert Fico’nun Başbakan seçildiği Eylül 2023 seçimlerinin ardından bu sefer başkanlık seçimi için sandığa gitti. Seçmen, 23 Mart ve 6 Nisan’da yapılan iki aşamalı cumhurbaşkanlığı seçimlerinde, popülist çizgiye devam edip etmeyeceğine karar vermek için sandık başına gitti.

Mevcut Avrupa yanlısı, İlerici Slovakya partisi mensubu Cumhurbaşkanı Zuzana Caputova, bir daha aday olmayacağını açıkladı. Seçimlerde, Slovak Parlamentosu başkanı ve Başbakan Robert Fico (SMER-SD) liderliğindeki hükümet koalisyonuna ait bir oluşum olan Hlas-SD'nin lideri Peter Pellegrini’nin adı favori olarak ön plana çıktı. Slovakya’da 49 yaşındaki Pellegrini, 15 Haziran’da yeni Cumhurbaşkanı olarak göreve başladı.

Malta:

Malta’da Nisan ayında yapılan seçimlerde, 2019’dan bu yana görevde olan Cumhurbaşkanı George Vella'nın yerine yeni cumhurbaşkanı seçildi. Ancak Malta Anayasası cumhurbaşkanının “Temsilciler Meclisi üyeleri tarafından dolaylı oyla seçilmesini” öngördüğünden seçmenler sandık başına çağrılmadı.

Malta Temsilciler Meclisi 27 Mart’ta yapılan oylamada, oybirliği ile İşçi Partili Myriam Spiteri Debono’yu Cumhurbaşkanı seçti. Malta’nın 11. Cumhurbaşkanı olan Debono daha önce de Temsilciler Meclisi Sözcüsü olarak görev yaptı.