Seçimler ve net hata noksan kalemi
Net hata ve noksan terimi ödemeler dengesi içinde, eksik veri kaynakları ve raporlama kalitesinin düşük olmasından kaynaklanan bir nesebi gayri sahih para kaynağıdır. Resmi kayıtlarının tutulmasına 1975 yılından başlanıyor olmasına rağmen, aylık seriler halinde yayın başlangıcı 1991’dir. Ödemeler dengesi ve “net hata noksan” kalemi gelişmelerinin analitik şablonda incelenebilmesi için iki sınır hattı çekiyoruz. İlki en uygun periyodun seçimi, ikincisiyse büyüklüklerin nominal artıştan (cari TL artıştan) öte bir boyuta taşınması gerekliliğidir. Mesela salt TL büyüklükten sıyrılıp GSYIH içindeki payına uzanmak bir zorunluk olabilmektedir. Aylık “net hata noksan” kayıtlarını, 2015 Mart-1991 Ocak dönemi içinde bir araya getirdiğimizde sıradan gürültüden başka bir sonuç çıkmaz. BIS Uluslararası Yerel Bankacılık İstatistikleri’ni 3 aylık bazda ve yaklaşık dört aylık bir gecikmeyle yayımlamaktadır.
Bu değişimler de TCMB’ni de harekete geçirmekte ve ilgili değişikliklere paralel bankanın revizyon şeklinde müdahaleleri gözlenmektedir. Periyod çok uzatıldığında da diğer etkenler işin içine girebilmektedir. Öncül olabilme niteliği zayıflayabilmektedir. Öyleyse optimum periyod 3 aydır. 3 aylık kümülatif değişimlerden oluşan net hata noksan kaleminin 1993-2015 dönemi, ilgili değişimlerdeki seçimlerle üst üste getirildiğinde grafiğimiz ortaya çıkmaktadır. Bu grafik bizlere şu iki şeyi söylemektedir:
1- Artı net hata noksan kaleminin para girişini, eksi net hata noksan kalemininse para çıkışını ifade ettiğinin altını çizerek; Çiller, Erbakan, Ecevit, Erdoğan hükümetleri kurulmadan önce yaşanan seçim sürecinde “net hata noksan” kalemi artıdadır. Yani para girişi yaşanmaktadır. Dolayısıyla nesebi gayri sahih olan bir para; her parti, her hükümet, her lider için ortak bir konu mahiyetindedir.
2- Net hata noksan kalemi ödemeler dengesi ve toplam milli gelir içindeki payını yıldan yıla artırmaktadır. 1993 seçimlerinde net hata noksan küçük bir kalemdir. GSYIH de öyledir. 22 yıl sonrasına 2015 seçimlerine gelelim: Milli gelir hızla artmıştır artmasına da, net hata noksan kalemi çok daha hızlı artmıştır.
Net hata noksan teriminde orijine uzanırsak şu örmekler çıkar karşımıza: Dış ticarete ilişkin mal hareketlerinin gümrük kayıtlarından elde edilmesine karşın, ödemelerin banka kayıtlarında yer almasından doğan farklar. 2011 yılı verilerinden başlamak üzere ise, BIS verisi açıklanıncaya kadar, bankaların yurt dışı şubelerine ait veriler ödemeler dengesi istatistiklerinde gösterge niteliğinde kullanılıyor. Gerçek verilerle göstergelere dayalı veriler bir fark oluşturuyor. Turizm gelir ve giderlerinin izlenebilmesi için yürütülen anket çalışmaları gerçek rakamlardan farklı boyutlarda gelişebiliyor. Bu fark da net hata noksan kalemine yansıyor.
Net hata noksan artışı, “sırtındaki odun balyasıyla namaz kılan köyün delisi” hikayesidir. Bakın ikisi de nasıl dikkat çekicidir. Deli ruküya eğildiğinde, secdeye kapandığında birer ikişer düşer sırtına bağlı balyasından odunları. Kalkar, her düşen odunu geri yerine koyar, kılmaya devam eder. Herkes gibi bitirir namazını. Hoca ve cemaat bilirler delinin hallerini ancak yine de sormadan edemezler.
Sırtındaki bu odunlarla neden kılarsın namazını? Deli cemaate ve hocaya dönerek şöyle der. Şunun sırtında güzel bir hatun, şunun sırtında malları, şununkisinde evladı vardır. Hele sizinki hoca efendi de en büyüğüdür. Sizin de sırtınızda koca bir inek vardır namaz kılarken.
Herkes birbirinin yüzüne bakar hayretle. Deli bilmiştir. Namaz kılarken huşu içinde olması beklenen bu insanların kafalarında delinin söyledikleri gezinmektedir gerçekten de.
