Seçim sonucunu gelir dağılımı belirledi
Gelir dağılımı ekonominin odağıdır. Toplumların Aşil topuğudur. Gelir dağılımının en yaygın ölçüm kriteri de Gini katsayısıdır. İtalya istatistikçi Corrado Gini tarafından 1912 de geliştirilen Gini katsayısı, ekonomik eşitsizliğin bir kıstası olarak gelir dağılımını ölçer. Katsayı %0 ile %100 değişim aralığında yer alır. %0 mükemmel bir gelir eşitliğini tanımlarken, %100’ün ifade ettiğiyse tam bir gelir eşitsizliği olur. En yüksek gelir grubuyla en düşük gelir grubu arasındaki uçurum arttıkça da, orta gelir grubu zayıflar, Gini katsayısı artar. Adeta ateşi yükselir çıldırır, halüsinasyon görmeye başlar. Ben katsayıyı iki türlü kullanacağım. İlki, bir ülkenin ya da tüm dünyanın zamana göre değişimini Gini katsayısı özelinde inceleyeceğim. İkincisindeyse dünya ülkeleri arasında Türkiye’nin yerini bulmaya çalışacağım.
Zaman en büyük yargıç
II.Dünya savaşının yaralarını hızla sarmaya koyulan küresel ekonomi, gelir dağılımında %43 Gini katsayısı seviyesindedir. Oysa sonrasındaki 50 yılda dünyanın gelir dağımı %54 Gini katsayısına kadar yükselecektir.
Grafik. Dünya Gini katsayısının II.Dünya Savaşı sonrası seyri (1950-1998)
Kaynak: Branko Milanovic 2003. "Two Faces of Globalization: Against globalization as we know it"
Dünya gelir dağılımının Gini katsayısı değişiminde; 1950-1980 ilk dönemi ve 1980-1998 ikinci dönemi iki farklı etkileşime konudur. İlkinde mukayeseli üstünlükler ve devlet destekli büyümeler etken roldedir. İkincisindeyse, liberalleşen Doğu Bloku ülkelerinin küreselleşmeye uyum süreçleri etkindir. Dünyanın II. Dünya savaşı sonrasındaki 48 yılı gelir dağılımı öyküsü bizlere, şu dersleri çıkartmaktadır:
1. Küreselleşme toplam dünya gelir seviyesini artırıyor olsa da, gelir dağılımını çok büyük bir hızla bozmaktadır.
2. Neoliberal kapitalizm, bir seri bölgesel krizle boğuşmaktadır. Latin ülkeleri krizi, Asya krizi, Japonya krizi, Baltık ülkeleri krizi, Rusya moratoryumu gibi bölgesel çöküşler yaşanmaktadır. Bulaşma etkisiyle krizler, kısa sürede dünya genelinde yaygınlaşmaktadır. Domino etkisiyle kriz ülkelerinin gelir dağılımları bozulmakta, bunu kendi bölgelerine taşımaktalar ve bazen de tüm dünya geneline ihraç etmektedirler.
3. Bölgesel savaşlar, ülke ekonomilerinde kayıt dışılığı beslemektedir. Zaman zaman da illegal faaliyetleri artırmaktadır. Hukuk, adalet, eğitim, sağlık, inanç gibi temel insan hakları tehlikeye girmekte ve gelir dağılımı bozulmaktadır. Eşitsizlik, ulusal sınırlar içinde hızla yaygınlaşabilmektedir.
Ulusal gelir dağılımı sorunumuz
Türkiye, yedi farklı coğrafi bölgesinde, adeta yedi farklı gelir dağılımındadır. Gini katsayımız batıya gidildikçe düşer, doğuya gidildikçe de artar. Böylece batıda daha adil dağılan bir ulusal gelirle karşılaşırken, doğuda adaletsizce dağılmış bir ulusal paylaşımıyla yüzleşiriz. Doğudaki gelir dağılımı bozukluğunda; 1950’li yıllarda tarım reformunun yapılamamış olması ve terör etkili olmaktadır.
Grafik. Türkiye’nin gelir dağılımı katsayısı (2002-2016)
Emperyalist güçlerin Ermeni ve Kürt sorunları ekseninde şekillendirdikleri gizli planları, daha Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren biliniyor. Güvenlik sorunu, bölgedeki ekonomiyi derinden etkilemektedir. Tüm Türkiye genelinde 2002-2016 döneminin Gini katsayısı, %38 ile %43 arasında değişiyor. 2007 de %38’e yaklaşan gelir dağılımı, sonrasında hızla bozularak 2015’te %43 zirvesine ulaşıyor.
Dünya ülkeleri arasındaki yerimiz nerede?
Dünya ülkelerinden 91’inin en güncel Gini katsayısı verisini alıp sıradağımda, Türkiye bu gruplamada 63’üncü Amerika’nın hemen ardından 64’üncü olarak yer alıyor. Tüm dünyayı tanımlayabildiğim 91 ülkeden, 30’ar üç grup oluşturdum. En yüksek Gini katsayısıyla, en bozuk gelir dağılımlı 30’lu grup, Türkiye’yi de barındırıyor.
Dünya ülkelerinin gelir dağılımında Türkiye
Bu grupta bizimle birlikte ABD, Çin, Latin ve Afrika ülkeleri yer alıyor. İkinci grupta yer alan ülkelerin gelir dağılımları ilk gruba kıyasla daha düzgündür. Bu 30’lu ikinci grup arasından en önemli 11’li seçkideyse; bazı Avrupa ve Latin ülkeleriyle Rusya, İran ile Kanada bulunuyor.
Dünya ülkelerinin gelir dağılımları
Üçüncü grupta yer alan ülkeler gelir dağılımında en şanslılardır. Dünya genelinde daha düzgün gelir dağılımlı, bu görece eşit gelir dağılımındaki 11’li seçkiyse; Kuzey Avrupa Baltık ülkeleri, Orta Avrupa ülkeleri ve Japonya gibi ülkeler bulunur.
Dünya ülkelerinin gelir dağılımları
Gelir dağılımı seçmen tercihlerine nasıl yansır?
Maslov’un ihtiyaçlar piramidini düşünün. Seçmen için öncelik güvenliktedir. Bu sağlandıysa ardından ekonomi gelir. En sonuncusu da değişen bir dizi ideolojik tercih olur. Türkiye’deki gelir dağılımında orta sınıf çok zayıftır. Bu nedenle dul, yetim, emeklilere yardımlar, eğitim imkanları, sağlık destekleri; seçmeni partisiyle bütünleştirebilmektedir. Gerek 1950 sonrasının ve gerekse 1980 sonrasının Türkiye’sinde ekonomik politikalar sayısız krizle yüzleştiler. Devaluasyonlar, banka krizleri, bölgesel krizler… Ayrıca, Türkiye ekonomik yaşamını çok derinden etkileyen darbeleri de bunlara eklemek gerekiyor. Tüm dünyada krizler, kendi zenginlerini ve fakirlerini oluştururlar. Bizdeki krizler de, kendi zenginlerini ortaya koymada çok başarılı olmuşlardır. Bu krizler genellikle, gelir dağılımının en yüksek %10’unu zenginleştiren etkilerle gelmişlerdir. Günümüz 2002-2018 dönemine gelirsek, bu 16 yıllık dönem de kendi zenginlerini oluşturmuştur. Diğer dönemlerdeki zenginleşmeden farklı olarak bu dönem, orta gelirine de büyük destekler, teşvikler, yardımlar sağlamıştır. Kabul edelim ya da etmeyelim; gelir dağılımının ortasında yer alan orta direk için, güvenlik gereksinimi karşılandıktan sonra ekonomik tatmin, doğrudan oy tercihi olarak sandıkta boy göstermiştir.
