Sayıştay'dan "Meralar işgal ediliyor" uyarısı
Son 10 yılda uygulanan yanlış politikalar sonucu ülke hayvancılığı çöktü. Mera hayvancılığı büyük ölçüde sona ererken, Türkiye, dünyanın ikinci, Avrupa'nın en büyük sığır ithalatçısı oldu.
İthal edilen sadece canlı hayvan ve kırmızı et değil, Türkiye Yem Sanayicileri Birliği verilerine göre 2017'de 12 milyon 138 bin ton yem hammaddesi ithal edildi. Bunun için 3 milyar 739 milyon dolar ödendi.
Fabrika yemi için bu kadar döviz ödenirken, kaba yemde ise 5 milyon tonluk açık var. Kaba yem üretiminin karşılanacağı mera alanları hızla daralıyor. Meralar işgal ediliyor. Amaç dışı kullanılıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı ise deyim yerindeyse sadece seyrediyor.
Kısaca özetlediğimiz bu tablo, Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı 2017 Sayıştay Denetim Raporu'nda detaylı olarak yer aldı.
Meralar amaç dışı kullanılıyor
Sayıştay'ın Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı (24 Haziran seçiminden sonra adı Tarım ve Orman Bakanlığı olarak değiştirildi) 2017 Raporu'nda "4342 Sayılı Mera Kanunu Kapsamındaki Çayır, Mera, Yaylak ve Kışlaklarda Kaçak Yapılaşma ve Mera Dışı Amaçlarla Kullanımı Suretiyle İşgale Uğraması" başlığı altında özetle şu değerlendirmeye yer verildi: "Yapılan incelemede yerleşim yeri içinde veya dışında çayır, mera yaylak ve kışlakların kaçak yapılaşma ve mera dışı amaçlarla kullanılmak üzere işgale uğradığı incelenmiştir. Anayasanın 45. maddesinde; ‘Devlet, tarım arazileri ile çayır ve meraların amaç dışı kullanılmasını ve tahribini önlemek, tarımsal üretim planlaması ilkelerine uygun olarak bitkisel ve hayvansal üretimi artırmak maksadıyla, tarım ve hayvancılıkla uğraşanların işletme araç ve gereçlerinin ve diğer girdilerinin sağlanmasını kolaylaştırır’ denilmektedir. Bu madde ile devletin meraları koruma görevinin olduğu vurgulanmıştır."
Mera yaylak ve kışlakların devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğu, bu alanların özel mülkiyete geçirilemeyeceği, Mera Kanunu'nun 14. maddesinde sayılan haller istisna olmak üzere amacı dışında kullanılamayacağı, sınır aşımı ve işgale uğratılamayacağı, mevzuata aykırı şekilde kaçak yapılaşmanın yapılamayacağı vurgulanan Sayıştay raporunda, iller bazında toplam 107 bin 816 hektar (toplam mera alanını yüzde 0.73’ü) mera yaylak ve kışlak alanlarının bina, ahır, taşocağı, turizm alanı, konut, fabrika vb. kaçak yapılaşma yapıldığı ayrıca tarla, zeytinlik, bahçe, sera gibi tarımsal araziye dönüştürülerek ve tarımsal faaliyetlere konu edildiği böylece mera yaylak ve kışlakların amacı dışında kullanılmak üzere işgale uğradığı bilgisine yer veriliyor.
Kaçak yapılar yıkılsın, meralar ekonomiye kazandırılsın
İl bazında işgal edilen ve amaç dışı kullanılan meraların listesinin de yer aldığı Sayıştay raporunda, "Türkiye genelinde işgale konu mera yaylak ve kışlak alanlarının tespit edilerek gerekli yasal, idari ve hukuki tedbirlerin alınarak bu alanlar üzerindeki tecavüzlerin kaldırılması kaçak yapıların yıktırılması meralarımızın milli ekonomiye kazandırılması ve korunması açısından büyük önem arz etmektedir. Ayrıca mera kullanımlarının denetlenerek işgalin önüne geçilmesi gerekir" denildi.
Bakanlık; ‘Bildirim dışında yetkimiz yok’
Sayıştay raporunda, bakanlığın konuya ilişkin cevabına da yer verildi. Bakanlık, taşra teşkilatına, sadece işgalleri önlemekle yükümlü olan mülki amirlere bildirme sorumluluğu verildiği, cezai yaptırımlar için önerilen düzenlemelerin ise yapılmadığı bilgisini verdi.
Bakanlığın verdiği yanıtı yetersiz ve eksik bulan Sayıştay, raporunda yapılması gerekenleri ise şöyle özetledi: "Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan mera, yaylak ve kışlaklara karşı yapılan tecavüzleri muhtarlar ve belediye başkanlıklarının Bakanlık il veya ilçe müdürlüklerine, il ve ilçe müdürlükleri de gereği yapılmak üzere valilik veya kaymakamlığa bildirmekle yükümlü oldukları açıktır. 639 sayılı Gıda, Tarım Ve Hayvancılık Bakanlığı'nın Teşkilat Ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname'nin 8. maddesi gereğince çayır, mera, yaylak ve kışlakları korumak ve gerekli tedbirleri almakla görevli olan kurumun görevinin sadece bildirimle sınırlı olduğunun düşünülmesi kanunun lafzına ve ruhuna aykırıdır. Bu nedenle belirli bir eylem planı çerçevesinde, bakanlık il veya ilçe müdürlükleri ile valilik veya kaymakamlıklar arasında koordinasyonun sağlanarak mera, yaylak ve kışlakların amacı dışında kullanılmaması ve korunması amacıyla gerekli idari ve yasal tedbirler alınarak idari işlemlerin ivedilikle yapılmasının uygun olacağı, düşünülmektedir."
Islah çalışmaları yetersiz
Sayıştay raporunda "Çayır, Mera, Yaylak Ve Kışlak Alanlarında Yürütülen Tespit ve Tahdit Çalışmalarının Yetersizliği" başlığı altında, bakanlığın mera alanlarının ıslahı çalışmalarında da yetersiz kaldığı tespit ediliyor. Raporda:" Mera Kanunu'nun yürürlüğe girdiği 28.02.1998 tarihinden bu güne kadar çayır, mera, yaylak ve kışlakların tespit, tahdit ve tahsis işlemlerinin yeteri kadar alanda yapılamadığı, 2017 yılı sonu itibariyle toplam mera alanının ancak yüzde 46.60 da tahdit işlemlerinin sonuçlandırıldığı, yüzde 28.04 alanın ise münferiden ve müştereken yararlandırılmak üzere köy ve belediyelere tahsisinin yapıldığı anlaşılmıştır. Meraların tahdit, tescil ve tahsis işlemlerinin yaklaşık 20 yıllık bir sürede bitirilememesi ve çalışmaların ağır ilerlemesi mera, yaylak ve kışlakların tam anlamıyla kayıt altına alınamamasını ve buna bağlı olarak bu alanların verimliliğini artırılması, hayvansal üretimde en önemli girdiyi oluşturan kaliteli kaba yemin temin edilmesi amacıyla hayvancılığın hizmetine sunulması, tarımsal kaynak olarak sürdürülebilirliğinin sağlanmasında negatif etki yapmakta ve büyük risk oluşturmaktadır. Ayrıca tahdit, tescil ve tahsislerin zamanında yapılmayarak hukuki bir alt yapıya oturtulmaması sonucunda; meraların imara açılarak kentsel dönüşüm projeleri kapsamında toplu konut alanına dönüştürülmesini, mera ıslahının zamanında yapılmaması nedeniyle verimsizleşmesini, kişi ve kurumların değişik amaçlarla işgali gibi , amaç dışı kullanımı cazip hale gelmekte ve hızla mera alanları yok olmaktadır."
Özetle, Sayıştay, kaba yem sorununa çözüm bulunması ve hayvancılığın geliştirilmesi için mera alanlarının işgalden kurtarılmasını ve amaç dışı kullanımının önlenmesini istiyor.