Satoshi Nakamoto

15 Eylül 2008 Lehman Biraderlerden 45 gün sonra internette bir makale ya­yınlandı. Bugün 38 bin atıf alan makalenin adı “Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” ve yazarı kim veya ne olduğu hala meçhul Satoshi Nakamoto idi. Ateş, tekerlek ve internetten sonra en büyük buluşlardan biri görülen blok zincir teknolojisi ile yeni bir dönem başlıyordu.

Aradan geçen 16.5 yıl sonra Beyaz Saray’da makalenin ilk sayfası başkan Trump tarafın­dan çerçeveletip duvara asıldı. 6 Mart 2025 günü “Strategic Bitcoin Reserve and United States Digital Asset Stockpile” başkanlık ka­rarı ile ulusal rezervlerin içine dâhil edilir­ken, dijital varlıklar ile ilgili ilk komite oluş­turuldu.

Bitcoin dışında, Ether, Ripple, Solano ve Cardano stratejik rezervler içinde görüldü. Geçen hafta Manhattan’da “Digital Asset Summit” açılışına gönderdiği videosunda, Trump bu kararlarının ekonomiyi büyüte­ceğini ve doların dominansını genişleteceği­ni söyledi. “Stratejik rezerv” merkez bankası rezervleri ile karışmasın. Kasıt edilen ABD stratejik petrol rezervi gibi.

Kripto paraları, ana akımda neoklasik bazı benzerleri gibi, lale (soğanı) balonuna ben­zeten ve bunların dolandırıcılık olup söne­ceğini iddia eden Roubini, bir başka kripto para Libra’yı X hesabından tavsiye eden ve başı derde giren Milei’yi geçen hafta ziyaret ederken, o esnada ABD SEC Ripple davasını geri çekiyordu.

İlgilileri için dünyada bir ilk olan borsa en­deksleri ile Bitcoin arasındaki eşbütünleşme­yi analiz eden makalemiz (Pressacademia, Di­rican & Canöz, 2017) “The Cointegration Re­lationship Between Bitcoin Prices And Major World Stock Indices: An Analysis With ARDL Model Approach” ve üç madde ile yer aldığım Türkiye’nin ilk Blok Zincir Ansiklopedisini (Nobel Kitabevi, 2023) tavsiye ederim.

Merkez bankaları ve kripto para

Çekinceli ve çekimser merkez bankaları kendi dijital paraları ile kripto paralara kar­şı aksiyon almayı düşünse de “merkeziyetsiz finans” kavramı ile baştan tanımı ve adı ge­reği zıt düştüğü için somut bir ilerleme sağ­layamadılar.

Ana akım neoklasik görüş, paranın özel­liklerini taşısa bile değer ölçüsü, ödemeler­de değişim aracı gibi paranın fonksiyonla­rını tam içermediği yönünde. Para politika­sında olmadığı itirazına karşılık, El Salvador örneğinde Bitcoin ABD doları ile birlikte çift para sistemi olarak kullanılıyor.

Fakat IMF geçen hafta çıkardığı “Ödemeler Bilançosu ve Uluslararası Yatırımlar” düzen­lemesinde Bitcoin gibi kripto varlıkları artık ödeme enstrümanı (ve dijital altın) olarak ta­nımak üzere (Integrated Balance of Payments and International Investment Positions Ma­nual, Seventh Edition (BPM7) White Cover (Pre-Edited) Version, March 2025).

Trump’ın kararı “Çekya Bitcoin düşü­nüyor” gibi merkez bankalarının dikkatini çekti. Standart Chartered Geoffrey Kend­rick’e göre bazı merkez bankaları Bitco­in’e yönelebilir (WSJPro, Central Banking, 30.01.2025). Güney Kore, İsviçre merkez bankaları rezerv tereddütü yaşıyor habe­ri gibi ECB ve Dünya Bankası henüz krip­to varlıklara erken diyor (WB Blog, Fe­yen, vd. 23.09.2004; Euronews, Desmarais, 17.02.2025).

Elektronik para arzı

“6493 Sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetle­ri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkın­da Kanun” ile düzenlenen elektronik para ihraçları ile kripto paralar başka şeyler. Dün­yada da öyle.

Elektronik (dijital) paranın en önemli yan etkisi senyorajdaki düşüş olarak görülüyor. Merkez bankaları ve düzenleyici kurumla­rın mevzuatında para arzı tanımlarında na­sıl yer alacağı hala mutabakat dâhilinde de­ğil. Keza kripto paranın ne olacağı da.

Türkiye’nin ilklerinden internet banka­cılığı tezimde (2000) değindiğim, önce M1 içinde görülmesi gereken elektronik para için, istatistikleri halen bizde ve dünyada pa­nel veri veya zaman serisi olarak bulunmu­yor. Kripto paralarda mümkün.

Bitcoin faiz taşımıyor, arzı kısıtlı, neokla­sik anlayışa göre enflasyon da yaratmaz yani. Enflasyon demişken, Muhittin Kaplan (vd. 2025) araştırması olan Arz Portföy raporun­da, Türkiye’de pandemi sonrası enflasyon dünyadakine benzer arz yönlü çıkmış. Ben Şa­lom Bernanke (vd. 2004) “arz ve enerji enflas­yonunda politika faizi etki ve katkı sunmaz, dokunmayın” yazmışlar diye 2021’den beri di­yorum. Raporun özet ve sonucu da diyor.