Satamazsan yapmaktan da işte böyle vazgeçersin!

İnşaat sektöründe işlerin nasıl seyrettiği gün gibi ortada. Konut satışları yatay bile gitmiyor. Son verileri dün aktardık. Bu yıla da çok kötü bir başlangıç yapıldı, ocak ayındaki satışlar geçen yılın dörtte bir altında kaldı.

Hiçbir ekonomi satamadığını aynı hızda üretmeye devam etmez, edemez. Üretim konusu mal iç piyasada talep görmüyor da ihraç edilebiliyor olsa neyse de, konu gayrimenkul. Zorlama bir yorumla yabancı alımı ihracat gibi görülebilir belki, ama o satışlar da toplamı etkileyecek boyutta değil. Yurtiçi satışlar deseniz, her geçen gün geriliyor.

Ne yapacaksınız, çare yok, üretimi yavaşlatacaksınız. İşte inşaat sektörü bu gerçekle yüz yüze geldi. Artık daha az konut üretmekten başka çözüm kalmadı.

Ve geçen yıl yapı ruhsatı konusunda frene öyle bir basıldı ki, ruhsata konu daire sayısında 2017’ye göre yüzde 53’lük gerileme oldu. Bu, şimdiye kadar görülmemiş bir oran.

Geçen yıl ruhsat alınan daire sayısı 643 bine indi. 2017’deki sayı 1 milyon 377 bin düzeyindeydi.

Geçen yılki 643 bin, son dokuz yılın en düşük sayısı. Bir başka ifadeyle yapı ruhsatına konu daire sayısında neredeyse on yıl öncesine dönülmüş oldu.

“Bir musibet bin nasihatten iyidir” sözü boş yere söylenmemiş. Ama doğrusu bu musibet bir kez yaşanmadı ki, yıllardır yaşanıyor da birilerinin bunu görmesi için epeyce zaman geçmesi gerekti. 

İzin belgesinin altında kaldı

TÜİK’in yeni seri yapı ruhsatı ve yapı kullanma izin belgesi verileri 2002 yılından bu yana olan dönemi kapsıyor. Yani yeni sette elimizde 17 yıllık veriler var. 2002- 2017 dönemini kapsayan 16 yılda inşaat ruhsatına konu daire sayısı, tamamlanıp kullanıma hazır hale gelen ve yapı kullanma izin belgesi verilen daire sayısından hep daha fazla oldu. Geçen yıl ise yapı ruhsatı ile izin belgesi yer değiştirdi.

Geçen yıl 643 bin daire için yapı ruhsatı düzenlenirken 871 bin daire tamamlandı ve bunlar için yapı kullanma izin belgesi verildi.

Tabii ki şu gerçeği de göz önünde bulundurmak gerekir. Örneğin 2018’de yapı kullanma izni verilen daireler, daha önceki yıllarda inşaat ruhsatına bağlanan dairelerden oluşuyor. Ama yapı kullanma izin belgelerinin hangi dönemde verilen inşaat ruhsatlarının sonucu olduğunu belirlemek elbette mümkün değil. O yüzden aynı yılları kıyaslamak durumundayız.

Bu eğilim sürer

Yapı ruhsatı alan müteahhitler inşaata başlamak için iki yıl süreye sahipler. O yüzden çok fazla sayıda ruhsat alınan dönemleri izleyen birkaç yıl içinde ruhsatın yapı kullanım belgesine dönüşmesi beklenir.

2017’de 1.4 milyona yakın daire için inşaat ruhsatı alındı. Bu dairelerin bir kısmı geçen yıl tamamlanmıştır, bir kısmı da bu yıl bitecektir. Dolayısıyla bu yıl da yapı kullanma izni verilecek daire sayısı yüksek beklenmelidir.

Seçim ruhsat alımını tetikleyebilir

Yapı ruhsatı alımına ilişkin olarak bu yıl için herhangi bir veriye sahip değiliz. Ama genel eğilim olarak biliniyor ki yerel seçim olan yıllarda ruhsat alımında bir artış yaşanıyor.

Yerel yönetimlerin değişme olasılığı ve yeni kadroların ruhsat konusunda önceki yönetimlerden farklı tutum takınabileceği gibi kaygılar “Elimizde bulunsun” diye düşünen müteahhitleri çabuk davranmaya ve ruhsat almaya yöneltebiliyor.

31 Mart seçimi öncesi de böyle bir eğilim yaşanıyor mudur, bunu bu yılın ilk çeyrek verileri açıklandığında göreceğiz.

★★★

Ama yeni ruhsat alımında temel belirleyici hiç kuşku yok ki giderek daralan konut sektöründeki durum olacak. Satılamayan üretilmeyecek ya da az üretilecek ve konutta ancak eldeki stoklar bitmeye yakın bir canlanma görülebilecek.

Harç bitmedi de, yapı paydos durumundayız artık. Talebin böylesine düşük olduğu, kimsenin kredi kullanmadığı, kullanamadığı ve ipotekli satışların çok çok azaldığı, toplamda da ciddi düşüşlerin görüldüğü bir dönemde inşaat sektöründe işler uzun süre daha en iyi olasılıkla yatay seyredecektir.