Sanayiye yaslanan iller yavaşladı, tarıma yaslananlar hızlandı

Yeni teşvik sisteminin ardından tarımın parformansının sanayiden çok daha fazla artmasının izlerini illerin performansında da gözlüyoruz. 26 istatistiki bölgenin son açıklanan 2010 yılı gayrısafi katma değer (GSKD) verilerini, 2008 ile karşılaştırınca dikkat çekici sonuçlar ortaya çıkıyor.

* GSKD artışında Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt bölgesi yüzde 41.6 ile ilk sırada. Ş. Urfa ve Diyarbakır bölgesi yüzde 36.9 ile ile ikinci, Ağrı, Kars, Iğdır ve Ardahan bölgesi yüzde 31.4 ile üçüncü sırada yer alıyor.

* Bu illerin tamamı en fazla teşvik alan 4. bölgede yer alıyor. Ancak bu illerin aynı zamanda sınır illeri olması da dikkat çekiyor. 2010’da Türkiye’nin toplam ihracatı 2008’e göre yüzde 13.7 gerilerken, sözkonusu üç bölge, GSKD artışındaki aynı sıralamayla ihracatını en fazla artıran üç bölgeyi oluşturuyor. Mardin bölgesinin ihracat artışı yüzde 41.6, Diyarakır bölgesininki yüzde 36.9 ve Ağrı bölgesinin ihracat artışı ise yüzde 31.4.

* Bu durum, sözkonusu illerin performans artışında teşvik sisteminin yanısıra sınır ili olmanın getirdiği ihracat imkanlarının da önemli rol oynadığını gösteriyor.

* Bu illerin performansında tarımdaki üretim artışının önemli bir payı olmakla birlikte sözkonusu bölgeler sanayi ve hizmetlerdeki GSKD artışında da Türkiye’de ilk sıralarda yer alıyorlar.

* Sanayici iller, GSKD artışında en alt sıralarda yer alıyor. Zonguldak, Karabük ve Bartın yüzde 8’lik GSKD artışı ile son sırada. Bursa, Eskişehir ve Bilecik yüzde 8.5 ile sondan ikinci sırada yer alıyor. Kocaeli, Sakarya, Düzce, Bolu ve Yalova sondan dördüncü, İstanbul ise sondan beşinci sırada yer alıyor. 

* Buna karşın sırtını tarıma yaslayan illerin ekonomik performansının genelde daha yüksek olması dikkat çekiyor. Sanayiye yaslanan illerin ise zorlandığı gözleniyor. Örneğin tarımda GSKD miktarını yüzde 97 artıran Mardin, Batman, Şırnak ve Siirt ile yüzde 60.9 artıran Ş. Urfa ve Diyarbakır bölgeleri, toplam GSKD artışında da başı çekiyor. Buna karşın Türkiye’nin en önemli sanayi bölgesi olan Bursa, Eskişehir ve Bilecik böglesinde sanayide GSKD, iki yılda sedece yüzde 2.7 oranında artarken bu bölge toplam GSKD artışında sondan ikinci sırada yer aldı.

* Sektör ağırlıkları açısından da bazı illerde ilginç dönüşümler dikkat çekiyor. Bu dönüşümlerin genelde tarım lehine olması da çarpıcı bir durum.

* En önemli sanayi merkezlerinden olan Kocaeli, Sakarya, Yalova, Bolu ve Düzce bölgesinde toplam GSKD içinde sanayinin payı 2.2 puan azalırken tarım ve hizmetlerin payı yaklaşık 1.1’er puan arttı. Orta Anadolu’da sanayide sözü geçen Kırıkkale, Aksaray, Niğde, Nevşehir ve Kırşehir bölgesinde sanayinin payı 3.9 puan gerilerken tarımın payı 4.4 puan arttı. Benzer şekilde Kayseri, Sivas ve Yozgat’tan oluşan bölgede sanayinin payı 1 puan, hizmetlerin payı 1.4 puan azalırken tarımın payı 2.4 puan arttı.

* Adana ve Mersin bölgesinde sanayinin kaybettiği 2.7 puanlık payın 2.2 puanı hizmetlere kaydı. Bursa, Eskişehir ve Bilecik bölgesinde sanayinin payı 2.3 puan gerilerken hizmetlerin payı 2 puan arttı.

* Hem tarım hem de turizmle öne çıkan Antalya, Isparta ve Burdur bölgesinde de tarıma hızlı bir kayma dikkat çekiyor. Bu bölgede hizmetlerin payı 2.3 puan, sanayinin payı 2 puan azalırken tarımın payı 4.2 puan birden arttı.