Sanayide üretim azmi geriliyor

Seçim ayı mayısta yükselen üretim artışı eğilimi, sonrasında düşüşe geçti. Eylülde sanayicilerin sadece yüzde 27,2’si gelecek üç ayda üretim artışı öngördü.

Sanayide, seçim ayı mayısta belirgin bir artış gösteren üretim artışı başta olmak üzere gelecek döneme ilişkin beklenti ve öngörüler, izleyen dönemde yerini daha ihtiyatlı bir seyre bıraktı.

Eylül ayında imalat sanayi işyerlerinin büyük bölümü kredi faizleri ve birim maliyetlerinde yükseliş beklerken, iç ve dış piyasadan alınacak siparişlerde artış bekleyenler ile istihdam artışı öngörenlerin oranları düşük kaldı, üretimi artırmayı hedefleyenlerin oranı son dört ayda belirgin biçimde düştü. Merkez Bankası, her imalat sanayi işyerlerinde gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’nin eylül ayı sonuçlarını yayımladı.

Eylülde 1.743 işyerinde gerçekleştirilen ankete verilen yanıtlar incelendiğinde, gelecek üç ayda üretim hacminde artış öngörenlerin mayıs ayı anketinde yüzde 35,7’ye yükselen oranının, izleyen dönemde düşüşe geçerek haziranda yüzde 34,8’e temmuzda yüzde 34,3’e, ağustosta yüzde 27,4’e, eylülde yüzde 27,2’ye kadar düştüğü görüldü. Üretimi kısma yönünde eğilim bildirenlerin mayısta yüzde 8’e kadar düşen oranının da haziranda yüzde 9,8, temmuzda yüzde 9,5, ağustosta yüzde 9,4 olduğu, eylülde ise keskin bir yükselişle yüzde 14’e çıktığı dikkati çekti.

Bu veriler seçim öncesi üretim artışı yönünde oluşan güçlü enerjinin giderek gerilediğini ortaya koydu. İmalat sanayinde oluşan üretimde frene basma eğiliminde, üretime etki eden faktörlerdeki bekleyişlerdeki bozulma etkili oldu. Gelecek üç ayda iç piyasa siparişlerinde artış bekleyenlerin oranı yüzde 27,1, ihracat siparişi artışı bekleyenlerin oranı yüzde 24,7 ile düşük düzeyde kaldı. Buna karşılık yüzde 17,3’lük bir kesimin iç piyasa, yüzde 15,9’luk kesimin ise ihracat siparişlerinde düşüş beklediği görüldü.

Eylül itibarıyla sanayicilerin yüzde 65,9’la oldukça yüksek orandaki bir bölümü, gelecek üç ayda kısa vadeli TL kredi faizlerinde yükseliş öngörüyor. Bu dönemde ortalama birim maliyetlerde artış bekleyenlerin oranı da yüzde 58,8’le rekor bir düzeye ulaşıyor.

Üretime etki eden faktörlere ilişkin beklentilerdeki bozulma ve üretimde frene basma eğilimi istihdam planlamasına da yansıyor sanayicilerin yalnızca yüzde 18,3’lük bir bölümü gelecek üç ayda istihdam artışı öngörüyor.

Reel kesim güven endeksi yüzde 104,4

İktisadi Yönelim Anketi ile yapılan belirlemelere göre Reel kesim güven endeksi eylülde önceki aya göre 0,6 puan düşerek 104,4’e geriledi. Endekste yılın en yüksek düzeyi ise 108,3’le mayıs ayında kaydedilmişti. Haziranda 108,2, temmuzda 106,8, ağustosta 105’e inen endekste, mayıstan bu yana yaşanan kesintisiz gerileme, seçimlerden bu yana reel kesim güvenin de belirgin bir düşüş yaşandığına işaret ediyor.

Endeksi oluşturan anket sorularına ait yayılma endeksleri incelendiğinde, genel gidişat, gelecek üç aydaki toplam istihdam, mevcut mamul mal stoku ve sabit sermaye yatırım harcamasına ilişkin değerlendirmeler endeksi artış yönünde etkilerken, mevcut toplam sipariş miktarı, gelecek üç aydaki ihracat sipariş miktarı, son üç aydaki toplam sipariş miktarı ve gelecek üç aydaki üretim hacmine ilişkin değerlendirmeler endeksi azalış yönünde etkiledi.

Mevsimsellik arındırılmış reel kesim güven endeksi ise aylık 0,5 puan artışla 105,1 düzeyinde oluştu. Öte yandan eylül ayında imalat sanayi kapasite kullanım oranı yüzde 76,1’den yüzde 77,3’e yükseldi. Mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı da önceki aya göre 1,2 puan yükselerek yüzde 76,9 oldu.