Sanayide tekrar fren eğilimi

Sanayide, parasal sıkılaş­tırma ve yüksek faiz dö­neminde aylarca süren kan kaybının ardından yeniden faiz indirim sürecine girilen 2024’ün son iki ayında başla­yan belirgin canlanma 2025’te devam etmedi. Ocakta yeniden frene basan sanayide bu eğilim şubatta da sürdü.

Türkiye İs­tatistik Kurumu’nun (TÜİK) açıkladığı takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış veri­lere göre şubat ayında toplam sanayi üretimi önceki aya göre yüzde 1,6 düşüş kaydetti. Tak­vim etkisinden arındırılmış verilere göre de yıllık bazda üretim yüzde 1,9 düşüş göster­di. Böylece sanayi üretimi iki ay aradan sonra aylık bazda ocak­ta yeniden düşüşe geçen sanayi üretiminde bu eğilim şubatta da devam ederek güçlendi.

Parasal sıkılaştırma sürecin­de yüksek faiz-düşük kurun et­kisiyle frene basan sanayi sek­törü, faiz indirimleri sürecinin başlaması ile birlikte aylar son­ra üretimde yeniden atağa geç­mişti. Sanayi üretimi Merkez Bankası’nın faiz indirimi ola­sılığının güçlendiği kasımda önceki aya göre yüzde 3,1, yıllık bazda yüzde 1,7 artmış, indirim sürecinin fiilen başladığı aralık ayında aylık artış yüzde 5,2’ye, yıllık artış yüzde 7’ye ulaşmış­tı. 2024’ün son iki ayında sana­yinin yeniden üretime yüklen­mesi ile ikinci ve üçüncü çey­reklerde önceki çeyreklere göre yaşanan küçülmelerle ekono­mide ortaya çıkan resesyon eği­limi ortadan kalkmıştı.

GSYH zincirlenmiş hacim endeksi ge­çen yıl son çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 1,7 artmış, böylece önceki iki çeyrekte üst üste çeyreklik bazda yaşanan küçülmeler dolayısıyla ortaya çıkan teknik resesyondan geri dönülmüştü. Bu yıl ocak ve şu­bat aylarında sanayi üretimin­de yaşanan düşüşlerin ise ilk çeyrekteki GSYH büyüme per­formansını önemli oranda aşa­ğı çekmesi bekleniyor.

Fren eğilimi güçlendi

Bu yıl ocak ayındaki üretim düşüşü, kasım ve aralıktaki yüksek artışların “düzeltmesi” olarak nitelendiği gibi, genelde ocak ayının, sanayide üretimin gerilediği ya da artışların düşük kaldığı bir ay olma özelliğine de işaret edilmişti.

Merkez Bankası’nın faiz indirimi sürecinin devam etmesi paralelinde bunun sanayinin görünümünü destekleyeceği öngörülmüştü. Ancak Merkez Bankası, faiz indiriminde şubat ayını pas geçerek martta yeni bir indirime gitmişti. Sanayinin şubat ayı performansı ise ocakta beliren fren eğiliminin devamı yönünde yorumlandı.

Bu arada martın son haftasında içeride bazı siyasi ve bürokratlara yönelik kovuşturmalarla ortaya çıkan sosyal gerilim ve nisan ayında ABD’nin yeni gümrük tarifeleri ile kızışan ticaret savaşlarının küresel finansal piyasalarda yol açtığı türbülansın iç piyasalara yansıması, faiz indirim sürecini de belirsiz hale getirdi. Yüklü satışlarla baskılanmaya çalışılan ve rezervleri eriten kur artışları, ulusal ve küresel ekonomide faiz indirim sürecinin devamını zorlaştıran istikrarsızlık ortamının Türk sanayisi için olumsuz faktörler olmaya devam edeceği bekleniyor.

Sanayiye ilişkin veriler, sektörün performansının yüksek faiz ortamından olumsuz etkilendiğini ve bunun üretimde frene yol açtığını ortaya koyarken, küresel ve ulusal ekonomide ortaya çıkan belirsizlik ve kırılganlıklar ise faiz indirim sürecinin devamını zorlaştırıyor. Bu durum da ekonomik büyüme açısından bir sıkışmışlık durumu anlamına geliyor.

Düşüşün kaynağı imalat sanayii

Toplam sanayi üretiminde en büyük paya sahip olan imalat sanayii sektörünün üretimi mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre, şubatta aylık bazda yüzde 1,6 düşüş gösterdi. Toplam sanayi üretimindeki aylık düşüşün yüzde 1,4’lük bölümü, imalattan kaynaklandı.

Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre de imalat sanayii üretimi yıllık bazda yüzde 2,5 düşüş kaydetti ve bu, toplam sanayi üretimindeki yıllık düşüşe eksi (-) 2,2 yüzde puan olarak yansıdı. Şubatta diğer ana sektörlerden madencilik ve taş ocakçılığı üretimi aylık bazda yüzde 7,6 düşüş kaydederken elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı endeksi yüzde 3,5 arttı. Yıllık bazda ise madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe üretimi yüzde 5,8 düşerken; elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründe yüzde 8,5’lik artış yaşandı.

Endeksteki ağırlıkları ve değişim oranlarına bağlı olarak toplam sanayi üretimindeki aylık değişime madencilik ve taş ocakçılığındaki 0,4 puan negatif, elektrik, gaz ve buhardaki artış ise 0,2 puanlık pozitif etki yaptı. Yıllık bazda değişime ise madencilik sektöründen 0,2 puan negatif; elektrik, gaz ve buhar sektörü ise 0,5 puan pozitif katkı geldi.

Diğer ulaşım araçlarında kan kaybı sürüyor

İmalat sanayiinde aylık bazda üretimi en çok düşen alt sektörün ise diğer ulaşım araçları olduğu belirlendi. Ocakta üretimi önceki aya göre yüzde 37,6 gerileyen diğer ulaşım araçları, şubatta da yüzde 18,5 düşüşle kan kaybetmeye devam etti. Diğer ulaşım araçlarında şubat sonu itibarıyla yıllık bazda üretim düşüşü yüzde 44’e ulaştı. Başka deyişle sektörün üretimi bir yıl öncekinin yaklaşık yarısı düzeyine indi.

Aylık bazda üretim düşüşünde bu alt sektörü yüzde 8,3’le diğer metalik olmayan mineral ürünlerin imalatı, yüzde 5,4’le deri, yüzde 5,1’le giyim, yüzde 4,7 ile temel eczacılık, yüzde 4,3’le mobilya, yüzde 2,2 ile içecek imalatı, yüzde 2,1’le kâğıt ve yüzde 2 ile kimya izledi. Yıllık bazda ise diğer ulaşım araçlarının ardından yüzde 16,4’le temel eczacılık, yüzde 13,5’le motorlu kara taşıtları, yüzde 9,4’le diğer metalik olmayan mineraller, yüzde 7,4’le içecek, yüzde 4,6 ile kauçuk ve plastik, yüzde 3,4’le kimya, yüzde 3,1’le kâğıt, yüzde 3’le mobilya üretimi en fazla düşen alt sektörler oldu.

Bilgisayar en canlı sektör

İmalat sanayiinde şubatta aylık bazda yüzde 5,1 ve yıllık bazda yüzde 25,5’le üretimini en çok artıran alt sektör ise bilgisayar, elektronik ve optik ürünler oldu. Aylık bazda üretim artışında bu alt sektörü yüzde 4,4’le fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 3,7 ile ağaç, yüzde 3,4’le tütün ürünleri, yüzde 1,6 ile motorlu kara taşıtları, yüzde 1,3’le elektrikli teçhizat izledi.

Gıda alt sektörü de şubatta aylık bazda yüzde 0,3 oranında bir üretim artışı kaydetti. Yıllık bazda üretim artışında ise bilgisayarı yüzde 9,2 ile fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 6,3’le makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı, yüzde 4,9’la ağaç, yüzde 3,8’le gıda izledi. Bir yıl önceye göre üretim artışı kaydeden diğer alt sektörler yüzde 3,6 ile ana metal sanayii, yüzde 2,3’le rafine petrol ürünleri yüzde 1,1’ye giyim, yüzde 0,9’la elektrikli teçhizat oldu.