Sanayide KOBİ’lerin 2014 karnesi, devlerden daha iyi

İstanbul Sanayi Odası’nın (İSO) sanayinin en büyük 500 kuruluşu listesine giren sanayi devlerinin ortalama performansı, sanayi sektörünün ortalamasından düşük çıktı. Sanayiyi sürüklemesi beklenen devlerin, sektörde lokomotif rolünü de üstelenemedikleri görülüyor. Bu aynı zamanda sanayide küçük ve orta boy işletmelerin 2014 yılı performansının sektörün devlerinden daha iyi olduğunu gösteriyor.

İSO araştırmasında sektörlerin faaliyet verilerinin bir önceki yıla göre hangi oranda arttığı ya da azaldığı bilgisi yer alıyor. Ancak bu veriler, 2013’te İSO-500’de yer alan firmaların toplamı ile 2014’te yer alanların toplamını karşılaştırıyor. Bu hesaplama İSO-500’e yeni giren ve 2013’te yer aldığı halde 2014’te listeye giremeyenlerin etkisinin yarattığı sapmayı dikkate almıyor.

Bu nedenle 2014 yılı İSO-500 listesinde yer alan firmalar ile 2013’te İSO birinci ve ikinci 500 listelerinde yer firmaların verilerini eşleştirerek ayrı bir hesaplama yaptık. Geçen yıl açıklanan İSO-1000 içinde yer alan firmalardan 468’i, bu yıl açıklanan 2014 İSO-500 listesinde yer alan firmalarla eşleşiyor. Söz konusu 468 firmanın açıklanmış verileriyle sektör bazında yaptığımız hesaplamaya göre sanayi devlerinin 2014 karnesi şöyle:

• Her iki yılda da İSO-500 listelerinde yer alan firmaların üretimden satışlarındaki artış yüzde 10.43, net satışlardaki artış ise yüzde 10.92 oldu. 12 aylık ortalamalara göre 2014’te yurt içi üretici fiyatları yüzde 10.25, yurt dışı üretici fiyatları ise yüzde 12.78 arttı. Buna göre sanayi devlerinin ciroları reel yerinde saymış.

• Sanayi devlerinin yarattığı brüt katma değer geçen yıl sadece yüzde 6.45 arttı. Oysa geçen yıl cari fiyatlarla toplam sanayideki gayrı safi yurt içi hasıla artışı yüzde 13.82 oldu. Sanayinin cari GSYİH artışı, sanayi devlerinin hem brüt katma değer, hem de üretimden satış ve net satış artış oranından daha yüksek. Yani sanayi devlerinin büyümeye katkıdaki payı gerilemiş. Bu durumda sanayi KOBİ’lerinin büyümeye katkıdaki payı, 2013’e göre artmış demektir.

• 2014’te sanayi devlerinin özkaynakları yüzde 7.83, aktif toplamı ise yüzde 9.11 arttı. Yılsonu enflasyonunun yurtiçi üretici fiyatlarına göre yüzde 6.36, tüketici fiyatlarına göre yüzde 8.17 olduğunu dikkate alırsak, bu performansın ancak durumu korumaya yettiği görülüyor.  Özkaynak ve toplam aktiflerdeki artış, sanayinin cari GSYİH artışının ise oldukça gerisinde kalıyor.

• Sanayi devlerinin ihracat karnesi daha da bozuk. Geçen yıl toplam sanayi ihracatı yüzde 3.64 gibi cılız bir artış gösterdi. Sanayi devleri, ihracatta bu performansı bile gösteremedi ve ihracatları yüzde 2.8 geriledi.

• İstihdam karnesi, ihracat ve ciro cephelerindeki durumdan farklı değil. Geçen yıl sanayide yıllık ortalama istihdam yüzde 7.27 oranında arttı. Buna karşın sanayi devlerinin istihdam artışı sadece yüzde 4.44 oldu. Bu veriler sanayideki istihdam artışını, KOBİ’lerin sürüklediğini gösteriyor. 

• İstihdam artışında sanayi devleri ile KOBİ’ler arasındaki fark, özellikle madencilik ve taş ocakçılığında çok daha yüksek. Madencilikte geçen yıl toplam istihdam artışı, yüzde 27.62 gibi ciddi bir boyuta ulaştı. Buna karşın madencilik devlerinin istihdam artışı, sadece yüzde 0.74 oldu, yani yerinde saydı. Bu da madencilikteki ciddi istihdam artışının tamamen KOBİ’ler tarafından gerçekleştirildiğini gösteriyor. Ancak bu durum aynı zamanda madencilik sektöründeki kaza ve ölüm riskinin arttığının da bir işareti. Hayati açıdan tehlikeli bu sektördeki küçük ve orta işletmelerde bu kadar hızlı istihdam artışı, kaçınılmaz olarak risklerin de artması sonucunu doğuruyor.