Sanayide ciro artış hızı neden yavaşlıyor?

TÜİK 2010 yılını baz alarak sanayide ciro endeksi hesaplıyor. Ciro endeksinin, “Sanayi sektöründeki ciro değişimlerini ortaya koyabilmek” amacıyla hazırlandığı belirtiliyor. Endeksin kapsamında imalat sanayi ile madencilik ve taşocakçılığı sektörleri var. Endekste imalat sanayinin ağırlığı yüzde 96.7, madenciliğin ağırlığı ise yüzde 3.3 düzeyinde bulunuyor.

TÜİK’in dün yaptığı açıklamaya göre, sanayi ciro endeksi haziran ayında geçen yılın aynı ayına göre yüzde 6.4 arttı. Hazirandaki endeks, mayısa göre ise yüzde 0.8 oranında geriledi.

Endeksin bir aydaki hareketi çok da önemli değil aslında. Daha uzun dönemlere bakmak gerek. Biz de öyle yaptık ve altışar aylık dönemlerdeki hareketi inceledik.

Yavaşlama çok belirgin

Altışar aylık dönemlere ilişkin değerlendirme bize özet olarak şunu gösterdi: Sanayide ciro artmaya devam ediyor etmesine ama, artış hızı belirgin biçimde yavaşlıyor.

Ciro endeksinde 2011 yılının ilk ve ikinci yarısında 2010’un aynı dönemine göre yüzde 29.6 ve yüzde 30.1 gibi çok yüksek oranda artışlar vardı. 2011’in tümündeki artış da yüzde 29.9 olmuştu.

Ciro endeksindeki artış, geçen yıl belirgin biçimde hız kesti. İlk yarıdaki artış hızı yüzde 13.3 oldu, ikinci yarıdaki hız ise yüzde 3.1’e indi. Sanayideki ciro, 2012’nin tümünde yüzde 7.9 arttı.

Ve geldik bu yıla. İlk altı aydaki sanayi ciro endeksi, geçen yıla göre yüzde 5 düzeyinde bir artış gösterdi.

Neden yavaşlıyor?

Sanayi sektöründe cironun azalması sonucunu doğurabilecek birkaç etken var.

Üretim azalabilir ya da az artar. Aynı şekilde fiyat artış hızı çok düşer. Piyasa çok durgundur, satışlar geriler. Bu etkenlerin biri ya da birkaçı birlikte kendini gösterebileceği gibi, hepsi birden de söz konusu olabilir.

Dikkat ederseniz, “olabilir” gibi bir vurguyla kesin bir yargıda bulunamadığımızı belirtmek istiyoruz. Aslında bu konuda kimsenin kesin bir yargıya varma şansı yok zaten.

Sanayideki ciro endeksinde ortaya çıkan artışın yavaşlaması, ancak yardımcı verilerle biraz açılabilir, yorumlanabilir.

Nedir bu yardımcı veriler; örneğin imalat sanayi üretiminin seyri. Örneğin fiyat artış ya da azalışı. Örneğin piyasadaki canlılık konusunda bir gösterge sayılan güven endeksleri. Örneğin satışlara ilişkin veriler.

Bu dört etkenden üretim ve fiyat değişimi konusunda somut verilere ulaşabiliriz. Peki bu veriler ilk altı ayda nasıl seyretmiş ve buradan ciro endeksine nasıl bir yansıma olmuştur dersiniz?

2013 ve 2012’nin ilk altı aylık ortalamalarının kıyaslamasına göre imalat sanayi üretiminde yüzde 3.2’lik bir artış var. ÜFE kapsamındaki imalat sanayi fiyat artışı da bu dönemde yüzde 2.2 olmuş. Bu iki oranın toplamı zaten yüzde 5.5 ve bu oran da ciro artışına yakın bir düzeye denk geliyor.

Kuşkusuz biz bu oranları, genel bir fikir vermesi için oluşturduk. Yalnızca bu oranlardan yola çıkarak ciro endeksini hesaplamaya çalışmanın çok da doğru bir yöntem olduğu söylenemez. En azından bu oranların kapsamı ile ciro endeksinin kapsamının bire bir örtüştüğü dile getirilemez zaten. Bizimki, yalnızca fikir vermeye çalışmak. Sanayi ciro endeksindeki artışta ortaya çıkan yavaşlamanın kesin nedenlerini bulamasak bile, kimse bulamıyor olsa bile, en azından biraz el yordamıyla da olsa, bu nedenlere yaklaşma gayreti içindeyiz, hepsi bu.

Sanayide üretim ve fiyat değişimini somut olarak gözlemek mümkün de, satışlarla ilgili veri elde etmek öyle pek de kolay değil. Hatta bu konuda derli toplu ve tüm sanayi ürünlerini kapsayan veri bile yok. Dolayısıyla imalat sanayi üretimi ve fiyat artışından yola çıkılarak bulunan oran çok sınırlı bir gösterge oluyor. Cironun temel belirleyici ayaklarından biri satışlar ve ilk altı aylık veriler, satışların da öyle çok ahım şahım bir artış göstermediğine işaret ediyor.