Sanayicinin 2024 beklentileri ihtiyatlı

Yeni yıla girerken sanayide 2024’ün özellikle ilk çey­reğinde genel piyasa şart­larındaki olası beklentilere bağlı olarak üretim artışı azminin dü­şük kaldığı belirlendi.

İmalat sanayi işyerlerinin ezici çoğunluğu kredi faizleri ve birim maliyetlerinde yükse­liş beklerken, iç ve dış piyasadan alınacak siparişlerde artış bekle­yenler ile istihdam ve üretim ar­tışı öngörenlerin oranları düşük çıktı. Beş sanayiciden sadece bi­ri üretimi artırma, aynı orandaki bir kesim ise düşürme eğilimin­de. Buna karşılık her iki sanayi­ciden biri zam yapma eğiliminde.

Merkez Bankası, her ay ima­lat sanayi işyerlerinde gerçek­leştirdiği İktisadi Yönelim An­keti’nin aralık ayı sonuçlarını yayımladı. Aralıkta 1.735 işye­rinde yapılan ankete verilen ya­nıtlar incelendiğinde, sanayici­lerin yüzde 23,1’i gelecek üç ayda (Ocak-Mart 2024) toplam sipa­rişlerde artış beklerken, yüzde 56,5’inin değişiklik öngörmedi­ği, yüzde 20,4’lük bir kesimin ise düşüş beklediği görüldü. İç pi­yasa siparişlerinde artış bekle­yenler, sanayi işyerlerinin yüz­de 23,7’sini, düşüş bekleyenler yüzde 19,6’sını; ihracat sipariş­lerinde artış bekleyenler yüzde 20’sini, düşüş bekleyenler yüzde 18,9’unu oluşturuyor. Sanayici­lerin yüzde 63,3’le ezici çoğunlu­ğu gelecek üç ayda ortalama bi­rim maliyetlerinin; yüzde 53,6’ya ulaşan önemli bir kesimi de kısa vadeli TL kredi faizlerinin yük­seleceğini bekliyor. Buna bağlı olarak sanayicilerin yüzde 50’lik bölümü gelecek üç ayda ürünle­rine zam yapacağını bildiriyor.

Üretim azminde gerileme

Ekonomik faktörlerdeki bek­lentiler, sanayicilerin üretim az­mine de yansıyor. Ankete göre gelecek üç ayda üretim hacmin­de artış öngörenlerin oranı yüzde 20,8’de kalırken, yüzde 60,9’luk bir kesim mevcut düzeyini koru­ma, yüzde 18,3’lük bir kesim ise üretimini kısma eğiliminde.

Her ay yapılan ankette, gelecek üç aylık dönemlerde üretimi ar­tırma eğilimindeki işyerlerinin bu yıl ocak ayında yüzde 25 olan oranı, izleyen dönemde yüksele­rek seçim ayı mayısta yüzde 35,7 ile aylar itibarıyla bu yılın en yük­sek düzeyine ulaşmıştı. Ancak bu oran, izleyen aylarda ise sürekli düşerek aralıkta yılın en dip se­viyesine indi. Bu veriler, seçim öncesi genel beklentilerdeki iyi­leşme paralelinde üretim artı­şı yönünde oluşan güçlü enerji­nin giderek gerilediği ve 2024 ba­şında dip noktaya indiğini ortaya koydu. Bu arada aralık itibarıy­la son üç aya ilişkin ölçümler de bu dönemdeki performans duru­munun gelecek döneme yönelik beklentilerdeki bozulmada etkili olduğunu gösteriyor. Son üç ayda ‘üretimim arttı’ diyen işyerlerin haziranda yüzde 29’a kadar çıkan oranının kasımda yüzde 26,5’e ve aralık ayında ise sert düşüş­le yüzde 17,3’e kadar indiği; buna karşılık aynı dönemde ‘üretimim düştü’ diyenlerin kasımda yüzde 11,6 olan oranının aralıkta yüzde 17,7’ye çıktığı dikkati çekiyor.

Yatırım heyecanı da düşük

Geçmiş on iki aya (2023 yılı­na) kıyasla gelecek on iki ayda (2024) daha fazla yatırım harca­ması öngörenlerin oranı yüzde 26,5 olarak ölçüldü. Buna karşı­lık yüzde 10’luk bir kesim gele­cek on iki ayda yatırım harcama­larını kısacağını bildirdi. Aralık 2022 anketinde gelecek on iki ay­da (2023) önceki on iki aya göre daha fazla yatırım harcaması ya­pacağını bildirenlerin oranı yüz­de 28,7 ile daha yüksek çıkmıştı.

Bulunduğu sanayi dalında bir ay önceye kıyasla genel görüşü­nün daha iyimser olduğunu ifade eden işyerlerinin oranı aralıkta yüzde 8,9 olurken, daha kötüm­ser olanların oranı yüzde 15,4’le bunun yaklaşık iki kat üzerinde bulunuyor.

Gelecek üç ayda (2024 ilk çey­rek) istihdamı artırma eğilimin­de olanların oranı yüzde 15,4 olurken, mevcut istihdam düze­yini koruyacak olanların oranı yüzde 78, azaltma eğilimi bildi­renlerin oranı ise yüzde 6,6 çıktı.

Bu arada sanayicilerin gelecek on iki ayda (2024) üretici fiyatla­rı bazında (ÜFE) enflasyon bek­lentisi yüzde 58,8 olarak ölçüldü.

Sanayide kapasite kullanımı düştü

Merkez Bankası’nın İktisadi Yönelim Anketi ile belirlenen sonuçlara göre aralık ayında imalat sanayi genelinde mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı, önceki aya göre 0,2 puan düşerek yüzde 77,3’e indi. Mevsimsel etkilerden arındırılmamış kapasite kullanım oranı da önceki aya göre 0,5 puanlık düşüşle yüzde 77,5 düzeyinde oluştu. Kapasite kullanım oranı önceki aya göre tüketim mallarında 0,6 puan düşerek yüzde 74, bu kapsamda dayanıklı tüketim mallarında 1,1 puan düşüşle yüzde 72,3, dayanıksız tüketim mallarında 0,4 puan düşüşle yüzde 74,4 oldu. Ara mallarında 0,2 puanlık düşüşle yüzde 76,5’e gerileyen kapasite kullanımı, yatırım mallarında da 1,5 puan düşerek yüzde 77,4’e geriledi.

İnşaat sektörü güveninde sert düşüş

Bu arada Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), hizmet, perakende ticaret ve inşaat sektörlerine ait güven endekslerinin aralık ayı sonuçlarını açıkladı.

Buna göre hizmet sektörü güven endeksi aralıkta önceki aya göre yüzde 3,8 düşerek 103,9’a, inşaat sektörü güven endeksi yüzde 4,8 düşerek 82,9’a gerilerken, perakende ticaret sektörü güven endeksi yüzde 0,7’lik bir artışla 110 düzeyinde oluştu. Mevsim etkilerinden arındırılmış güven endeksleri ise aralık ayında önceki aya göre; hizmet sektöründe yüzde 1,2 oranında artarak 112,3, perakende ticaret sektöründe yüzde 4,5 artarak 116,8 olurken, inşaat sektöründe yüzde 3,3 oranında azalarak 88 değerini aldı.

Reel kesim güveninde gerileme

İktisadi Yönelim Anketi ile yapılan belirlemelere göre Reel Kesim Güven Endeksi aralıkta önceki aya göre 1,1 puan düşerek 99,1’e geriledi. Endekste yılın en yüksek düzeyi ise 108,3’le mayıs ayında kaydedilmişti. İzleyen dönemde sürekli düşen endekste, mayıstan bu yana yaşanan 9,2 puanlık gerileme, seçimlerden bu yana reel kesim güveninde belirgin bir düşüş yaşandığına işaret ediyor. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven Endeksi de aralıkta önceki aya göre 0,5 puan düşerek 103,4’e geriledi.