Sanayici seçim sonrası için beklentiyi yükseltti

Sanayi işyerlerinin seçim sonrası iç ve dış talep, satışlar ve diğer koşullarda bekledikleri iyileşme paralelinde üretimi artırma eğilimi güçlendi. Gelecek üç ayda siparişlerde de üretimde de artış öngören sanayiciler, ilk çeyrekte fiilen artış kaydedenlerin iki katı.

Reel sektörde yılın ilk çeyreğindeki iç piyasa ve ihracat siparişleri ile üretim performansı fiilen düşük bir profil ortaya koyarken, seçim sonrasındaki üç aylık döneme ilişkin öngörüler, pozitif beklenti çıtasının belirgin biçimde yükseldiğini ortaya koydu.

Seçim sonrası dönemde iç ve dış talepte artış beklentisinde ve bunun paralelinde üretimi artırma eğiliminde gözle görülür bir canlanma saptandı.

Merkez Bankası’nın her ay imalat sanayi işyerlerinde gerçekleştirdiği İktisadi Yönelim Anketi’nin mart ayı sonuçlarına göre, sanayi işyerlerinin gelecek üç aya ilişkin beklenti ve öngörülerinde çıta, hem önceki üç ayda kaydedilen fiili gerçekleşmelere hem de önceki aylarda ölçülen gelecek dönem beklentilerine göre belirgin biçimde yükseldi.

İlk çeyrekte vasat performans

 Mart ayında yapılan ankete verilen yanıtlar, yılın ilk çeyreğine denk gelen önceki üç ayda üretim değeri ağırlıklı olarak işyerlerinin sadece yüzde 17,2’sinin aldığı toplam siparişlerde artış yaşandığı, azalma kaydedenlerin oranının ise yüzde 21,1’le daha yüksek olduğunu gösteriyor. Yüzde 61,7’lik kesimin aldığı sipariş düzeyinin ise aynı kaldığı ve bu verilere göre ilk çeyrekte sanayide siparişlerin toplamda artmak bir yana düşüş yaşadığı görülüyor.

Seçim sonrası talepte artış beklentisi

 Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksinin 1,5 puanlık yükselişle 103,5 düzeyine çıktığı mart ayında, gelecek üç aya ilişkin beklentiler ise önceki üç ay gerçekleşmelerine göre oldukça pozitif bir tablo ortaya koydu. Yüzde 34,2’lik bir kesimin siparişlerde artış, işyerlerinin sadece yüzde 12,7’sinin düşüş beklediği belirlendi.

Önceki üç ayda siparişlerde fiilen artış kaydedenlerin oranı ile kıyaslandığında seçimden sonraki üç aylık dönemde artış bekleyenlerin oranının bunun iki katı olduğu dikkati çekti.

Her ay yapılan ankette, gelecek üç aylık dönemlere ilişkin ölçülen değerler arasında yer alan, toplam siparişlerde artış bekleyen işyeri oranının şubat anketindeki yüzde 27,5’lik düzeyine göre martta belirgin bir yükseliş kaydettiği görüldü. Söz konusu oran, aylar itibarıyla Temmuz 2023’ten bu yana olan dönemin en yüksek düzeyine çıktı.

Hem iç talep hem ihracatta beklenti arttı

 Talepte artış beklentisindeki yükseliş hem iç piyasa hem de ihracat siparişlerinde kendini gösterdi. Önceki üç ayda iç piyasa siparişlerinde artış kaydedenler sadece yüzde 14,6’da kalırken, gelecek üç ayda artış bekleyenlerin oranı yüzde 30,2 ile bunun iki kadından daha yüksek çıktı. Buna karşılık önceki üç ayda söz konusu siparişlerde fiilen düşüş yaşayanlar yüzde 21,7 ile yüksek bir oran oluştururken, gelecek üç ayda düşüş bekleyenler sadece yüzde 12 olarak ölçüldü.

Önceki üç ayda ihracat siparişlerinde artış kaydeden işyeri oranı fiilen yüzde 16,1, düşüş yaşayanların oranı yüzde 20,2 olurken, gelecek üç aya ilişkin beklentilerde yüzde 31,7’lik bir kesim dış talepte artış, sadece yüzde 10,4’lük bir kesim ise düşüş beklentisini ifade etti. İşyerlerinin yüzde 78,9’luk bölümü, toplam siparişlerinin o anki kayıtlı miktarını “mevsim normallerinde”, yüzde 3,6’sı normalin üstünde, yüzde 17,5’lik bir kesim ise “normalin altında” olarak bildirdi.

Maliyet artışı beklentisinde düşüş

 Sanayi işyerlerinin yüzde 37,4’lük bir kesimi gelecek üç ayda kısa vadeli TL kredi faizlerinde yükseliş beklerken, yüzde 60’la en büyük kesim faizlerin aynı kalacağını, yüzde 2,6’lık bir kesim ise düşüş öngörüyor. Reel sektörde yüzde 69,4’lük bir kesim önceki üç ayda ortalama birim maliyetlerinde artış yaşadığını bildirirken, gelecek üç ayda maliyet artışı bekleyenlerin oranı yüzde 61,9 ile daha düşük çıktı.

Gelecek üç ayda maliyetlerinde artış bekleyenlerin oranının son aylarda düşüş seyrinde olduğu dikkati çekti. Maliyetlerde artış beklentilerinin yavaş da olsa düşüşe geçmesi, satış fiyatlarını artırma eğilimindeki işyeri oranına da alıcılar lehine olumlu yansıdı. Gelecek üç aylık dönemde ürünlerine zam yapacağını bildiren işyerlerinin ocak ayında yüzde 51,6, şubatta yüzde 50,4 olan oranı, mart ayında yüzde 47’ye düştü.

Üretim şevkinde belirgin artış

Seçim sonrası dönemde tüm bu göstergeler ve ekonomik faktörlere ilişkin beklentilerdeki pozitif yönde artışlar, sanayicilerin üretim azmine yansıdı. Ankete göre sadece yüzde 17,3’lük bir kesim önceki üç ayda fiilen üretim artışı kaydederken, gelecek üç ayda üretimi artırma planı yapanların oranı yüzde 30,9 olarak ölçüldü. Önceki üç ayda yüzde 17,1’lik kesim üretimde düşüş yaşarken, gelecek üç ayda üretimi kısmaya hazırlanan işyerlerinin oranı yüzde 9,3’de kaldı.

Anketin aylar itibarıyla ölçüm değerlerine bakıldığında; “gelecek üç aylık dönemde” toplam siparişlerde artış beklentisindekiler gibi, üretimi artırma eğilimindeki işyerlerinin oranının da aylık bazda Temmuz 2023’ten sonraki en yüksek düzeyine ulaştığı gözlendi. Anılan ayda yüzde 34,3 çıkan bu oran, izleyen dönemde gerileyerek aralık ayında yüzde 20,8’e kadar düşmüş, bu yıl ocak ayında yüzde 24,4 ve şubatta yüzde 24,5 olmuştu.

Uzun vadede yatırım eğilimi zayıf

 Geçmiş on iki aya kıyasla gelecek on iki ayda daha fazla sabit sermaye yatırım harcaması öngörenlerin oranı, mart anketinde yüzde 24,8 olarak ölçüldü. Buna karşılık yüzde 10,6’lık bir kesim daha az yatırım harcaması öngördüğünü bildirdi. Önceki on iki aydakine göre daha fazla yatırım harcaması yapacağını bildirenlerin ocak ayında yüzde 28,3 olarak ölçülen oranı, şubatta yüzde 25,9’a düşmüştü.

Yatırım eğiliminde gerileme martta da sürdü. Bulunduğu sanayi dalında bir ay önceye kıyasla genel görüşünün daha iyimser olduğunu ifade eden işyerlerinin şubat ayında yüzde 6,1 olan oranı martta yüzde 7,1’e yükselirken, daha kötümser olanların oranı yüzde 16,6’dan yüzde 16’ya indi. Gelecek üç ayda istihdamı artırma eğiliminde olanların şubat ayında yüzde 15,5 olan oranı yüzde 15,1’e, azaltma eğilimi bildirenlerin oranı da yüzde 7,1’den yüzde 6,3’e geriledi.

Yıllık ÜFE beklentisi yüzde 54,5

Sanayicilerin gelecek on iki ay sonu itibarıyla üretici fiyatları bazında (ÜFE) enflasyon beklentisi yüzde 54,5 olarak ölçüldü. Bu ise aylar itibariyle ÜFE bazında gelecek bir yıldaki enflasyon beklentisinde Şubat 2022’den bu yana en düşük düzey. Anılan tarihte yüzde 49 olan yıllık beklenti, izleyen dönemde enflasyonda fiilen yaşanan gerçekleşmeler paralelinde sürekli yükselerek Kasım 2022’de yüzde 94,1’e kadar çıkmış, izleyen dönemde düşüşe geçmişti. Geçen yıl kur şokları yaşanan yaz aylarında yeniden yaşanan yükseliş aralıktan itibaren ise yerini yeniden düşüşe bırakmıştı.