Sanayici 76 ayın en karamsar dönemini yaşıyor

EKO ANALİZ / Alaattin Aktaş [email protected] Daha önce de birkaç kez vurguladık. Merkez Bankası'nın ayda bir gerçekleştirdiği iktisadi yönelim anketinde, tüm anketin özeti niteliğinde can alıcı bir soru var. Ankete katılan imalat sanayi temsilcilerine, "sanayi dalınızdaki genel gidişat konusunda bir ay öncesine kıyasla görüşünüz nedir" sorusu yöneltiliyor. Birçok soruya olduğu gibi bu soruya da "daha iyi, aynı ve daha kötü" şeklinde yanıt verilmesi isteniyor. Sonra da "daha iyi ve daha kötü" (iyimser-kötümser) şeklindeki yanıtların farkı alınıyor ve bu fark denge rakamını oluşturuyor. Söz konusu soruya verilen ve iyimser-kötümser şeklinde de özetlenebilecek olan yanıtların nasıl seyrettiğini grafikte çok somut biçimde izlemek mümkün. İş aleminin ekonomik gidişata ilişkin kaygılarının geçen yılın ortasında depreştiği dikkati çekiyor. Bir yandan iyimserlerin oranı düşüyor, bir yandan kötümserlerinki artıyor. Ve nihayet geçen yılın ekim ayında kesişme gerçekleşiyor, kötümserler iyimserleri geride bırakıyor. Daha sonra da aradaki makas her geçen ay biraz daha açılıyor. Aslında geçen yılın ilk yarısında dalgalanma gözlense de son on dört aylık dönemde sanayicinin iyimserliğindeki yönün genel olarak aşağı olduğu dikkati çekiyor. Ağustosa kadar keskin iniş-çıkışlar var, sonrasında ise iyimserlerin oranında çok belirgin bir gerileme söz konusu. Kötümserlerin oranı ise çanak eğrisi çiziyor adeta. Geçen yıl temmuza kadar dalgalı, ama yönü aşağı bir eğri söz konusu kötümserlerin oranında. Temmuzdan sonra ise belirgin bir yükselme başlıyor ve biraz önce belirttik, ekimde iyimserlerle kötümserler yer değiştiriyor. Bir yıl önce, geçen yılın şubat ayında iyimser-kötümser farkı, iyimserler lehine olmak üzere yüzde 13 düzeyindeydi. Bu yıl şubattaki fark ise kötümserler lehine yüzde 14'ü buldu. Merkez Bankası, iktisadi yönelim anketinde geçen yıl başından geçerli olmak üzere bir dizi değişikliğe gitti. Temel değişiklik, ağırlıklandırma yöntemine geçilmiş olması. Yani 2007 başından bu yana, sanayicilerin verdikleri yanıtlar işyeri büyüklüğü ve sektör ağırlıkları dikkate alınarak bir araya getiriliyor. Bu yüzden de, iktisadi yönelim anketinin 2007 öncesindeki sonuçlarıyla birebir kıyaslama yapmak pek sağlıklı görünmüyor. Ancak, bağlantı yine de tümüyle kopmuş değil ve elimizde başka veri olmadığı için mevcutlarla bir kıyaslama yapmak durumundayız. Bu yılın şubat ayında iyimser-kötümser farkının kötümserler lehine yüzde 14'ü bulduğunu söylemiştik. Peki, daha önce oranlar nasıl seyrediyordu, örneğin yüzde 14'ü aşan daha kötü bir tablo ne zaman yaşanmıştı? 2001 yılının ekim ayı; iyimserlerin oranı yüzde 13, kötümserlerin oranı yüzde 33 ve fark yüzde 20. Aradan altı yıl dört ay, yani tam yetmiş altı ay geçti ve bu dönemin en kötü performansının bu yıl şubatta yaşandığı görüldü. Yani sanayici, bu yıl şubat ayı itibariyle son yetmiş altı ayın en kötü, en umutsuz dönemini yaşıyor. Genel gidişat sorusu anketin adeta özeti, ama yine de detaya bakmakta yarar var. Ankette iki soruya verilen yanıtlar dikkati çekiyor. Bunlardan biri gelecek üç aylık döneme ilişkin üretim hacmi, diğeriyse yine gelecek üç aylık döneme ilişkin ihracat sipariş miktarı. Bu kalemlerdeki olumlu beklenti, reel kesim güven endeksinin şubatta ocak ayına göre yüzde 1.6 artmasını sağlıyor.