Sanayi üretiminde sürpriz yok
Bir deyim var; "icat çıkarmak" diye, sözlüklerde yadırganan yeni bir yol tutmak, olarak açıklanıyor. TÜİK de hani durdu durdu, icat çıkardı başımıza! Sanayi üretiminde ne güzel alışmıştık tek bir endekse ve orana, şimdi endeksler ve oranlar çeşitlendi, aklımız karıştı. Ama alışacağız, alışmamız gerekir, çünkü TÜİK doğrusunu yaptı.
Sanayi üretimi endeksleri; bir, hiçbir arındırma işlemine konu olmaksızın, yani eski serinin aynısı olarak açıklanıyor; iki, takvim etkisinden arındırılarak açıklanıyor; üç, mevsim ve takvim etkisinden arındırılarak açıklanıyor. Yani elimizde her ay üç endeks ve bu endekslerden üretilebilecek değişim oranları var. Ancak, bu hesaplamayı yapan TÜİK, değerlendirmeler için bir öneride bulunuyor:
"Ekonomik serilerde aylık ve yıllık değişimlerin sağlıklı bir şekilde yorumlanabilmesi için, bir önceki döneme/aya göre yapılacak karşılaştırmalarda mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış göstergelerin kullanılması, bir önceki yılın aynı dönemine/ayına göre yapılacak karşılaştırmalarda ise takvim etkisinden arındırılmış göstergelerin kullanılması daha anlamlı olacaktır."
Yani TÜİK bir anlamda diyor ki, "artık arındırılmamış endeksle bulacağınız oranları ikinci planda düşünün, pek dikkate almayın".
Kuşkusuz arındırılmamış endekslerin ortaya koyacağı oranlar da yanlış değil, kıyaslama yapmak için değerlendirilebilir, ancak daha sağlıklı olanlar arındırılmış endekslerden üretilecek değişimlerdir.
Şimdi gelelim endekslerin nasıl bir tablo ortaya koyduğuna… Daha önce kapasite kullanım oranıyla ilgili değerlendirmemizde dile getirdiğimiz bir görüş vardı. Kapasite kullanım oranının bu yıl, 2008 ile 2009 arasında bir noktaya oturduğuna dikkat çekmiş ve bu durumun uzunca bir süre devam edeceğini belirtmiştik. Sanayi üretimiyle kapasite kullanımını birbirinden çok kopuk düşünmek söz konusu olamayacağına göre, benzer bir paralelliğin üretimde de oluştuğunu gözlemliyoruz. Yani sanayi üretimi, 2008 ile 2009 arasında bir noktada seyredecek gibi görünüyor. Bu gerçek, tüm endeksler için geçerli.
Önce geçmişteki alışkanlığı sürdürelim, arındırılmamış endekse göre ocak ayı üretiminin geçen yılın aynı ayına göre yüzde 12.1 arttığını, ama bir önceki aya göre yüzde 15.3 azaldığını belirtelim.
TÜİK'in önerisine dönelim şimdi; bir önceki yıla göre karşılaştırmayı takvim etkisinden arındırılmış endeksle, bir önceki aya göre karşılaştırmayı da takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endeksle yapalım. Oranlar farklı, özellikle de bir önceki aya göre olan oran… Sanayi üretimi geçen yılın ocak ayına göre arındırılmamış endeksle yüzde 12.1 artmıştı, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre yüzde 16.1'lik bir artış var. Ama asıl oran farklılaşması aralık ayına göre olan değişimde. Arındırılmamış endeks, ocak ayı sanayi üretiminin aralık ayına göre yüzde 15.3 azaldığını gösteriyordu. Ancak, takvim ve mevsim etkisi dikkate alınarak yapılan kıyaslama, üretimin gerilemediğini, hatta yüzde 0.3 gibi çok az da olsa bir artış kaydettiğini ortaya koydu.
Ocak ayındaki sanayi üretimi beklentilere göre bir-iki puan sapma göstererek gelmiş olsa da temelde çok şaşırtıcı bir oran ortaya çıkmadığını söylemek gerekiyor. Bir kez daha belirtelim, üretim 2008 ile 2009'un ortasına yakın bir düzeyde gerçekleşmeye devam edecek ve bu durum, öyle görünüyor ki yıl ortasına kadar sürecek. Yıl ortasından sonrası mı… Seçim kapıya dayanmışken üretim gibi spesifik bir konuda ne ölçüde sağlıklı tahmin yapılabilir ki…