Sanayi üretimi ve bütçe kaygıları artırıyor; büyümedeki yavaşlama çok dr

Ekonomik aktiviteye ilişkin iki temel veri olan sanayi üretimi ve vergi gelirleri, 2012 büyümesiyle ilgili kaygıları artırıyor. Sanayi üretimi beklentilerden çok az artmış, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre ise üretim gerilemesi olmuştu. Şubat ayındaki KDV ve ÖTV gerçekleşmeleri de ekonomide işlerin pek iyi gitmediğinin bir başka işareti. Tüm bu gelişmeler, 2012'de ekonominin tahmin edilenden daha az büyüyebileceğinin işareti gibi...

Türkiye ekonomisinin geçen yıl hangi oranda büyüdüğünü öğrenmeye iki hafta kaldı. 2011 yılının son çeyreğine, dolayısıyla tümüne ilişkin GSYH verisi iki hafta sonra, 2 Nisan’da açıklanacak. 2011 yılı büyümesinin hangi aralıkta olduğu üç aşağı beş yukarı belli sayılır. Ekonominin 2011’de yüzde 8.0 ile 8.5 arasında büyüdüğü sanılıyor. Yüzde 8’in altı ve yüzde 8.5’in üstü sürpriz olacak gibi… Bizim tahminimiz yüzde 8.5’e daha yakın, onu da belirtelim.
Hükümetin 2012’ye ilişkin resmi büyüme hızı hedefi yüzde 4. 2012’de bu oranda kalınırsa, yumuşak bir iniş gerçekleşmiş olacağı dile getiriliyor. Yüzde 8.0-8.5’ten, yüzde 4’e inilmesi “yumuşak iniş” sayılıyorsa, hangi oranda kalınması “sert iniş” diye nitelenecektir ki? Yüzde 3 mü sert iniştir, 2 mi, yoksa daha düşük oranlar mı? Zihinlerde hangi oranların bulunduğunu elbette bilemeyiz. Ama yüzde 4 yumuşak inişi gösterecekse, herhalde bu oranın altındaki tüm gerçekleşmeler “yumuşak iniş” tanımının dışında kalacaktır.

Gidiş sert inişe doğru gibi…

Büyümeye ilişkin en temel ve öncü gösterge olarak GSYH’de yaklaşık dörtte bir payı bulunan sanayideki üretime bakmak gerekiyor. Sanayi üretiminde henüz yalnızca ocak ayı verisine sahibiz. Bu veri, yıla pek hoşa gidecek bir giriş yapılamadığını gösteriyor.
Ekonominin ne kadar canlı olduğunu (ya da olmadığını) ortaya koyan bir başka veri de bazı vergilerin düzeyi. Dahilde alınan KDV ve ÖTV, doğrudan iç piyasadaki ekonomik aktivite canlılığına ilişkin işaretler veriyor. İthalde alınan KDV de dolaylı olarak bu işareti taşıyor. İthalatın yavaşlamakta
olduğunu ortaya koyan bu vergideki düşüş ya da az artış, ekonominin bir süre sonra iyice yavaşlayacağının ön işaretleri sayılıyor.
Şubat ayı vergi gelirlerinin nasıl bir gösterge oluşturduğuna bu köşede 16 Mart’ta kısmen değindik. Bugün, söz konusu verileri biraz daha derinlemesine incelemek istiyoruz. Dahilde alınan KDV ve ithalde alınan KDV’de şubat ayı verileri çok dramatik bir daralmanın işaretlerini taşıyor. Dahilde alınan KDV, geçen yılın aynı ayına göre ocakta yüzde 11.1 arttıktan sonra şubatta yalnızca yüzde 0.2 artış gösterdi. Bu oran, çok ciddi düzeyde reel bir gerilemeye işaret ediyor.
Benzer bir tablo ithalde alınan KDV’de de var. Ocakta geçen yıla göre yüzde 24.5 artan ithalde alınan KDV, şubatta yalnızca yüzde 3.3 arttı. Dolar kuruyla ilişkilendirince, ithalde alınan KDV’de şubatta yüzde 6.5’lik bir gerileme söz konusu.
ÖTV’de ise şubatta ocaktakine göre göreli olarak daha iyi bir gerçekleşme sağlanmış durumda. ÖTV, ocakta geçen yılın yüzde 2.7 altında kalmıştı. Şubatta ise yüzde 5.5 düzeyinde de olsa bir artış sağlandı. İki aylık toplam rakamlara gelince… Dahilde alınan KDV geçen yıla göre yüzde 7 arttı.
2010’da 2009’a göre yüzde 43.3 artış vardı. ÖTV bu yıl geçen yıla göre yalnızca yüzde 1.1 artış kaydetti. Oysa geçen yıl önceki yıla göre yüzde 10 artış sağlanmıştı. İthalde alınan KDV bu yıl geçen yıla göre yüzde 12.4 artış gösterdi. Bu vergi, geçen yıl 2009’a göre yüzde 20 artmıştı. Tablo çok açık; piyasadaki ekonomik aktivitenin yansıması niteliğindeki vergi gelirleri artışında belirgin bir yavaşlama var. Bu yavaşlama, herhalde kendiliğinden ortaya çıkmıyor, ekonomideki durağanlığa işaret ediyor.

Sanayi üretimindeki durum

TÜİK, sanayi üretimiyle ilgili olarak “arındırılmamış, takvim etkisinden arındırılmış, takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış” olmak üzere üç endeks açıklıyor. Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endeks bir önceki aya göre olan değişimin izlenmesi için kullanılıyor. İşte bu endeksin 2010 başından bu yana olan grafiğini oluşturduk. Söz konusu endeksin, 2010 yılının ilk beş ayında sürekli yükseldiği, sonrasında ise yönü yine yukarı olmak üzere dalgalıbir yükselme eğrisi çizdiği görülüyor. 2011 ile birlikte eğilim değişiyor. 2010’da ilk beş ay sürekli yukarı olan endeks, bu kez
2011’in aynı döneminde, hatta haziranla birlikte ilk altı ayı boyunca sürekli aşağı gidiyor. Daha sonra dalgalı bir artış gözleniyor, ama yine de 2010’daki kadar hızlı bir çıkış olmuyor. Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endeksin bu yıla geçen yılın aralık ayının altında bir başlangıç yaptığı gözleniyor.
Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretim endeksindeki duruma gelince… Bu endekste bir önceki yılın aynı ayına göre olan değişim açısından ocak ayında çok olumsuz bir tablo çıktı ortaya. Takvim etkisinden arındırılmış ocak ayı endeksi, 2011’e göre yüzde 1.3 geriledi. Bu endekste 2009’un eylülünden bu yana bir önceki yıla göre gerileme görülmüyordu. Gerileme adeta unutulmuştu, ocakla birlikte yeniden hatırladık. Takvim etkisinden arındırılmış sanayi üretimi, bir önceki yılın aynı ayına göre Ekim 2009-Aralık 2011 dönemi boyunca, yani tam 27 ay arttı. Bu yıl ocakta ise adeta tılsım bozuldu ve gerileme ortaya çıktı.

Tablo umut vermiyor

Bir yanda sanayi üretiminden gelen can sıkan rakamlar, bir yanda bütçede ekonomik aktivitenin yavaşladığına işaret eden gerçekleşmeler…
Bütün bunlar 2012 yılı büyümesinin yüzde 4’e ulaşmasının pek de kolay olmayacağı izlenimi uyandırıyor. Ancak sanayiden gelecek olumsuzluğu, tarımda beklenen üretim artışı bir ölçüde de olsun giderebilir. Yağışların fazla olmasının etkisiyle tarım üretiminin yüksek gerçekleşeceği umuluyor. Bu sayede de büyümedeki yavaşlamanın korkulan ölçüde düşük erçekleşmeyebileceği ifade ediliyor. Ancak, tarımın GSYH içinde payı sanayiye göre çok düşük olduğu için, sanayideki yavaşlamanın tarım sayesinde kapatılmasının söz konusu olamayacağına da vurgu yapılıyor.