Sanayi üretimi temmuzda hazirandan hallice

Toplam sanayi üretimi, temmuz ayında düşüş beklenirken önceki aya göre az da olsa artış gösterdi. Temmuzda aylık bazda yüz­de 0,4 artan sanayi üretimin­de geçen yılın aynı ayına göre ise yüzde 3,9’la, büyük deprem­lerin ekonomiyi vurduğu Şu­bat 2023’ten sonraki en yüksek ikinci düşüş yaşandı.

Sanayi üretimi haziran ayın­da, Gaziantep başta olmak üze­re sanayisi gelişmiş illerin de aralarında bulunduğu 11 ili doğrudan, genel ülke ekono­misini dolaylı olarak etkile­yen Kahramanmaraş ve Ha­tay merkezli büyük depremle­rin yaşandığı tarihten bu yana olan dönemin aylık bazda en sert düşüşünü kaydetmişti.

Bu gelişme enflasyonu tek hane­ye düşürme hedefiyle yola çıkı­lan parasal sıkılaştırma esaslı ekonomik programın etkisiy­le ekonomide soğuma ve kü­çülme eğilimine bağlanmıştı.

Yüksek faiz oranları ve sıkı pa­ra politikasının üretimi baskı­lamasının yanında başta Avru­pa ülkelerine olmak üzere ih­racattaki daralma eğilimi de bunda etkili olmuştu.

Sanayinin temmuz performansı

Türkiye İstatistik Kuru­mu (TÜİK) sanayi üretimin­de temmuz ayı gerçekleşme­lerini açıkladı. Sanayi üreti­minde haziran için daha önce aylık bazda yüzde 2,1 olarak açıklanan düşüş yüzde 2,4’e, yıllık bazda yüzde 4,7 olarak açıklanan düşüş de yüzde 5’e revize edildi.

Temmuz ayında ise mevsim ve takvim etkisinden arındırıl­mış endeks bazında önceki aya göre imalat sanayii üretimin­de yaşanan yüzde 0,5’lik ar­tış, aylık bazda toplam sanayi üretimine 0,5 puan, madenci­lik ve taş ocakçılığındaki yüz­de 2,1’lik üretim artışı da 0,1 puan katkı yaparken, elektrik, gaz ve buhar sektörü üretimin­deki yüzde 1,9’luk düşüş, top­lam üretimdeki artışı 0,1 puan aşağı çekti.

Bu gelişmelerin so­nucunda toplam sanayi üreti­mi temmuzda önceki aya gö­re yüzde 0,4 oranında bir artış kaydetti. Temmuzda aylık baz­da düşüş beklenirken kayde­dilen bu artış olumlu bir geliş­me olmakla birlikte, haziran­daki sert düşüşü telafi edecek boyutta olmadığı için sanayi­de daralma eğiliminin ortadan kalktığı yönünde bir görüşü desteklemiyor.

Önceki aya göre en yüksek artış yüzde 3,6 ile dayanıklı tü­ketimde gerçekleşti, dayanık­sız tüketim malı üretimi yüz­de 2,8, ara malı üretimi de yüz­de 1,7 artarken, enerji üretimi yüzde 1 ve sermaye malı üre­timi yüzde 4,1 azaldı. Ancak toplamdaki ağırlığıyla orantılı olarak sanayi üretimine aylık bazda en büyük katkıyı 0,7 pu­anla ara malı üretimindeki ar­tış yaptı. Dayanıksız tüketim malı 0,6 puan, dayanıklı tüke­tim malı da aylık üretim artı­şına 0,2 puan katkı yaparken, sermaye malı üretimindeki düşüş toplam üretimdeki artı­şı 0,9 puan, enerjideki düşüş de 0,1 puan aşağı çekti.

Önceki aya göre üretim; dü­şük teknoloji ürünlerinde yüz­de 2,5, orta-düşük teknolo­ji ürünlerinde de yüzde 0,9 ar­tarken, orta-yüksek teknolojili ürünlerdeki yüzde 1 ve yüksek teknoloji ürünlerindeki yüzde 7,9’luk üretim düşüşleri, sanayi üretiminde bir başka dikkat çe­kici olumsuz hususu oluşturdu.

Yıllık bazda % 3,9 daralma

Takvim etkisinden arındı­rılmış endekslere göre toplam sanayi üretiminde temmuzda yıllık bazda kaydedilen yüzde 3,9’luk düşüş ise üretimin yüz­de 8,8 daraldığı deprem ayı Şu­bat 2023’ten sonraki dönemin en kötü ikinci performansı.

Toplam üretimde temmuz­da yaşanan yıllık düşüş ima­lat sanayiindeki sert frenden kaynaklandı. Geçen yılın ay­nı ayına göre madencilik ve taş ocakçılığı endeksi yüzde 3,3, elektrik, gaz, buhar ve ik­limlendirme sektörü endek­si de yüzde 8,2’lik artışlar kay­dederken, toplam üretimde en büyük paya sahip ve gayri safi yurt içi hasılaya (GSYH) katkı­sı dolayısıyla büyüme için ön­cü gösterge olan imalat sanayi­inin üretiminde ise yıllık baz­da yüzde 5,1 oranında bir düşüş yaşandı.

Madencilik üretimin­deki artış toplam üretime yıllık bazda sadece 0,2 puan, elekt­rik, gaz ve buhar üretimi de 0,3 puan pozitif katkı yaparken, imalat sanayiindeki düşüşün etkisi eksi (-) 4,5 puan oldu. Üretim, temmuzda yıllık baz­da sermaye mallarında yüzde 8,1, dayanıksız tüketimde yüz­de 4,5, ara malında yüzde 4,3, dayanıklı tüketimde yüzde 3,9 düşerken, enerjide yüzde 8,8 arttı. Toplam sanayi üretimin­deki yıllık değişime enerjideki artış 0,8 puan pozitif; ara malı ve sermaye malındaki düşüş­ler 1,7’şer puan, dayanıksız tü­ketim 1 puan ve dayanıklı tüke­timdeki düşüş de 0,2 puan ne­gatif katkı yaptı.

Kâğıtta üretim temmuzda hızlandı

 İmalat sanayii alt sektörlerinin üretiminde yıllık değişime ba­kıldığında çoğu sektörün üre­timinin yıllık bazda düşüşte olduğu, ancak önceki aya göre arttığı dikkati çekti. Aylık baz­da en yüksek üretim artışı yüz­de 6,1’le kâğıtta yaşandı.

Bu alt sektörü yüzde 4,7 ile kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 4,2 ile deri, yüzde 3,9’la ağaç, yüzde 3,8’le elektrik­li teçhizat izledi. Endekste en fazla ağırlığa sahip alt sektör­lerden gıda da yüzde 3,5’le ay­lık bazda üretimi en çok artan­lar arasında. Beş alt sektörde ise aylık bazda üretim düşüşü yaşandı. Diğer ulaşım araçları yüzde 16, bilgisayar yüzde 8,8, içecek imalatı da yüzde 4,5’le önceki aya göre üretimi en sert düşen alt sektörler oldu. Bunların dışında motorlu kara taşıtları ve fabrikasyon metal ürünlerine de üretim önceki aya göre aynı oranda olmak üzere yüzde 0,5’lik düşüşler kaydetti.

Temmuz itibarıyla yıllık bazda ise kimyada yüzde 6,6, elektrikli teçhizatta yüzde 5,4, tütünde yüzde 4,6, rafine petrol ürünlerinde yüzde 3,9, ana metal sanayiinde yüzde 2,6, kayıtlı medyada yüzde 1,2 ve giyim eşyasında yüzde 0,9’luk artışa karşılık diğer alt sektörlerin tümünde üretim­de düşüş yaşandı. Yıllık bazda üretimin en sert düştüğü alt sektörler yüzde 23,3’le temel eczacılık, yüzde 20,3’le bilgisa­yar, yüzde 18,2 ile ağaç, yüzde 16,9’la mobilya, yüzde 13,2 ile motorlu kara taşıtları.

Bunları yüzde 11,5’lik düşüşle maki­ne ve ekipman imalatı, yüzde 11,3’le kauçuk ve plastik, yüzde 9,9’la deri, yüzde 7,4’le diğer metalik olmayan mineraller, yüzde 7,3’le tekstil, yüzde 6,2 ile fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 4,1’le içecek ve yüzde 3,9’la kâğıt izliyor. En önemli alt sektörlerden gıda da yüzde 2,3’le yıllık bazda üretimin ge­rilediği alt sektörler arasında yer alıyor.