Sanayi üretimi gerçekten artıyor mu?

Mart ayı için sanayi üretimi arttı deseniz de başınız ağrımaz, azaldı deseniz de... Ortada birden fazla hesaplama yöntemi ve birden fazla oran var. Ama en katkısız endeks olan arındırılmamış endekse göre geçen yıla kıyasla mart ayı üretiminde yüzde 4.7, ilk çeyrek üretiminde yüzde 5.7 gerileme var.

Sanayi üretimine ilişkin veri seti, tam da Nasrettin Hoca’nın “Sen de haklısın, sen de haklısın” fıkrasındaki durumu yansıtıyor. Sanayi üretiminde hangi veriyi kullandığınıza, hangi dönemle kıyaslama yaptığınıza bağlı olarak üretimin arttığını da söyleyebilirsiniz, gerilediğini de...

Sonuçta hepsi doğrudur. Bir bakıma herkes haklıdır... Ama bazıları daha bir haklıdır.

TÜİK sanayi üretimiyle ilgili iki değişim oranı açıklıyor. Bunlardan biri takvim etkisinden arındırılmış endeks ve bu endeksten hesaplanan yıllık değişim oranı. Diğeri ise takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endeks ve bundan hesaplanan aylık değişim oranı.

Oranı açıklanmayan bir endeks daha var. Herhangi bir arındırma işlemine konu olmayan endeks. Diğer endekslerde “gün sayısı aynı olsaydı” varsayımı var, “mevsim etkileri söz konusu olmasaydı” varsayımı var. Ama arındırılmamış endeks, ne miktarda üretim yapıldıysa onu ortaya koyan en yalın endeks.

Hangi endeks ne diyor?

TÜİK’in dün yaptığı açıklamaya göre takvim etkisinden arındırılmış endeks mart ayındaki sanayi üretiminin geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2.2 azaldığını gösteriyor.

Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre ise mart ayındaki üretim şubata kıyasla yüzde 2.1 artışa işaret ediyor.

Şimdi, mart ayındaki üretimin azaldığını söyleyenin de başı ağrımaz, arttığını söyleyenin de... İki oran da doğru çünkü.

Ama bize göre en doğru endeks, katkısız olan arındırılmamış endeks. Yok gün sayısıydı, yok mevsim etkisiydi; bütün bunlar dikkate alınmadan tane tane sayabildiğimiz, ölçebildiğimiz üretimi bu endeksle ortaya koyabiliyoruz.

İşte arındırılmamış bu endekse göre mart ayındaki sanayi üretimi geçen yılın aynı ayının yüzde 4.7 altında kaldı. Bize göre en doğru değişim oranı budur.

GSYH nasıl seyretmiştir?

Biliniyor ki sanayi üretimi ile GSYH arasında da belirgin bir bağlantı söz konusu.

Sanayi üretiminin yüzde 9.3 arttığı geçen yılın ilk çeyreğinde GSYH yüzde 7.4 artış göstermişti.

Peki sanayi üretiminde yüzde 5.7 gerileme yaşanan bu yılın ilk çeyreğinde GSYH nasıl seyretmiştir dersiniz?

Bu bağlantıya daha sonra uzun uzun değinmekte yarar var.

Son on yılın en kötüsü...

Herhangi bir aydaki sanayi üretimi değişimi çok kısa vade için yönü ortaya koyar koymaya ama genel anlamda gidişatı görebilmek için daha geniş bir zaman dilimini dikkate alarak değerlendirme yapmakta fayda var.

Dolayısıyla mart verisiyle birlikte hazır ilk çeyrek de oluştuğuna göre, çeyrek bazlı bir kıyaslama yapmak gerekir.

İlk çeyrekteki duruma baktık, üretim, arındırılmamış endekse göre geçen yılın yüzde 5.7 altında kalmış.

Geçen yıl ilk çeyrekteki üretim bir önceki yıla göre yüzde 9.3 artmıştı.

Bu yılın ilk çeyreğinde geçen yıla göre yüzde 5.7 gerileyen üretim, son on yılın en kötü performansına işaret ediyor.

Sanayi üretimi ilk çeyrek bazında son olarak küresel kriz yaşanan 2009 yılında yüzde 22.1 oranında gerilemişti.

2009 yılından önceki üretim gerilemesi de bir başka kriz yılında, yüzde 0.9 ile 2001’de görülmüştü.

Hadi 2001 ve 2009 kriz yıllarıydı, bir bakıma üretim gerilemesi normaldi. Peki ya 2019 yılını nasıl tanımlayacağız?

★★★

TÜİK, yeni seri sanayi üretimi verisini 1986’ya kadar geri götürerek hesapladı. Dolayısıyla 1987-2019 dönemini, yani 33 yılın ilk çeyrek değişimi görme şansımız var.

Bu 33 yıllık dönemde ilk çeyrek ortalaması bazında sanayi üretimi yüzde 4.1 artış gösterdi.

33 yılın ilk dönemi sayılabilecek 1987-2002 arasındaki ortalama büyüme hızı yüzde 3.7 oldu.

AKP iktidarında geçen 2003- 2019 döneminin ortalama büyüme hızı ise yüzde 5.9 düzeyinde.

17 yılın ortalaması yüzde 5.9 ama bu yılın ekside seyretmesi ve artıya geçişin pek kolay görünmemesi can sıkıcı bir durum. Yılın ikinci yarısında toparlanır mıyız, göreceğiz.