Sanayi üretim endeksinin söylediği…
Bir: Eylül ayındaki toplam sanayi üretimi, arındırılmamış endekse göre geçen yılla olan farkı korudu; üretim geçen yıla göre yüzde 10.4 arttı. Geçen yılla olan fark korundu korunmasına, ama bu oran yılın en düşük üçüncü artışı. 2009'la olan kıyaslamada ilk aylardaki hızlı artış doğal olarak yerini daha ılımlı artışlara bıraktı. Çünkü geçen yılın ilk ayları sanayi üretiminin dip yaptığı aylardı ve bu yüzden baz etkisi yüzünden üretim artışı ilk aylarda çok hızlı görünüyordu.
İki: Arındırılmamış endekse göre eylül ayı sanayi üretiminde geçen yıla göre yüzde 10.4 artış kaydedilirken takvim etkisinden arındırılmış endekse göre olan artış yüzde 12.9'a ulaştı. Takvim etkisinden arındırılmış endekste de geçen yıla oranla bu yılın en düşük üçüncü artışı eylülde kaydedildi.
Üç: Toplam sanayi üretimi bu yıl ilk kez ağustosta 2008'in üstüne çıkmıştı. Eylülde çok az da olsa yeniden 2008'deki düzeyin altında kalındı.
Dört: Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre toplam sanayi üretimi eylülde, ağustostaki üretimin yüzde 0.4 altında kaldı. Olumlu tarafından bakılmak istenirse; 2008 ve 2009 yıllarının eylül aylarında da ağustosa göre gerileme olmuştu. Olumsuz tarafından bakılmak istenirse; bu yıl ağustosta temmuza göre yüzde 2.6'lık bir artış vardı.
Beş: İmalat sanayindeki tablo, toplam sanayideki tablodan daha iyi. Eylülde toplam sanayi üretimi yüzde 10.4 artarken, imalat sanayindeki artış yüzde 10.9 oldu. (Toplam artışı aşağı çeken, yıllık bazda yalnızca yüzde 0.9 artan madencilik.) Aynı şekilde takvim etkisinden arındırılmış toplam yıllık sanayi üretimi değişimi yüzde 12.9 oldu; ancak imalat sanayinde yüzde 13.6 artış kaydedildi. Mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks eylülde ağustosa göre yüzde 0.4 gerilerken, imalat sanayi üretiminin azalmadığı, hatta yüzde 0.2 de olsa arttığı dikkati çekti.
Altı: Toplam sanayi üretiminin mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endekse göre eylülde ağustosa göre yüzde 0.4 gerilediğini belirttik. Bu yıl bir önceki aya göre ikinci kez gerileme yaşanmış olması önemli. Daha önce yüzde 2.2 ile haziranda mayısa göre gerileme yaşanmış, diğer yedi ayda ise hep bir önceki ayın üstünde üretim gerçekleştirilmişti. Dolayısıyla eylülde ağustosa göre ortaya çıkan üretim gerilemesi pek hoş bir tabloya işaret etmiyor.
Yedi: Yılın son çeyreği, ilk üç çeyrek boyunca olumlu seyreden üretim değişimi göstergelerinin baz etkisi yüzünden tersine dönmesi sonucunu doğurabilir. Örneğin geçen yılın ekim ayındaki üretim, eylül ayına göre arındırılmamış endeks bazında yüzde 14'e yakın artmıştı. Bu yıl aynı artışı yakalamak neredeyse olanaksız görünüyor. Aynı şekilde geçen yıl ekimde eylüle göre mevsim ve takvim etkisinden arındırılmış endeks bazında da yüzde 4.5 artış sağlanmıştı; kasımda ekime göre kaydedilen artış da yüzde 1.9'u bulmuştu. Bu yıl, söz konusu oranları yakalamak çok zor olacak.
Sekiz: Sanayi üretimine ivme kazandıracak bir ihracat hamlesi, ihracatçıya nefes aldıracak bir kur artışı gündemde yok. Dolayısıyla, eylül verisinin açıklanmasından sonra geçen bir buçuk ayda sanayi üretiminde önemli bir hareket yaşanmış olduğu sanılmıyor. Kasım ayındaki üretimin de, uzun Kurban Bayramı tatili dolayısıyla önemli ölçüde düşük gerçekleşmesi kaçınılmaz görünüyor.
Özetle; Türkiye İstatistik Kurumu'nun dün açıkladığı sanayi üretimine ilişkin eylül ayı verileri, ne havalara zıplatacak kadar sevinç duymayı, ne de karalar bağlatacak kadar karamsar davranmayı gerektiriyor. Üretim, tahmin edildiği gibi normal seyrinde gidiyor.