Sanayi istihdam yaratamaz hale geldi
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) dün açıkladığı işgücü verilerine göre, yılın ikinci çeyreğini kapsayan mayıs döneminde istihdam bir önceki yıla göre 795 bin kişi artarken sanayi istihdamı 19 bin kişi azaldı. Toplam istihdam yüzde 2.93 artarken, ekonominin ana damarı olan sanayide istihdam binde 3.5 geriledi.
İstihdamın iç yapısında gözlediğimiz bu tatsız durum, yeni de değil. Sanayi istihdamı uzun sayılacak bir süredir yerinde sayıyor. Üstelik sanayi üretimi artıyor olmasına rağmen istihdamı artmıyor.
Sayfadaki grafik sanayi üretimi ile istihdam eğilimi arasındaki bu farkı net bir şekilde ortaya koyuyor. Sanayi üretiminin seyri ile sanayi istihdamının seyri arasındaki ilişkiyi net olarak görebilmek TÜİK’in aylık verilerini değil yıllık ortalama değerleri esas aldık. Böylece aylık ve mevsimlik oynamaların etkisini gidererek ana eğilimleri daha net olarak görme imkanı sağladık. Sanayi üretiminin ölçüsü olarak TÜİK’in Sanayi Üretim Endeksi’ni aldık. Sanayi üretimine ilişkin endeks değeri ile sanayi istihdamı sayısının eğilimlerini daha net karşılaştırabilmek için de her iki verinin 2010 yılı ortalamaları 100 olacak şekilde ortak bir endekse dönüştürdük.
Ortaya çıkan grafik bize sanayi üretimindeki artışın sürmesine karşın sanayi istihdamının 2014 sonrasında yerinde saydığını gösteriyor. Oysa bu süre içerisinde sanayi üretiminde artış eğilimi sürüyor. Sanayi üretiminde geçen yılın son çeyreğinden itibaren gözlenen nispeten daha hızlı artış bile sanayi istihdamında bir artış yaratamamış. Sadece bu kadar da değil, yıllık ortalama sanayi istihdamı miktarı, üretimdeki artışa rağmen son iki çeyrektir gerilemiş.
Sonuç olarak 2016’nın ikinci çeyreğindeki sanayi istihdamı bir yıl öncesinin gerisinde. Yılın ikinci çeyreğinde 12 aylık ortalama sanayi üretimi miktarı geçen yıla göre yüzde 4.04 artmış bulunuyor. Buna karşın yıllık ortalama sanayi istihdamı miktarı bu yılın ikinci çeyreğinde geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 0.09 gerilemiş durumda.
Sanayi istihdamının yerinde saymaya başladığı 2014’ün son çeyreğine göre 12 aylık ortalama sanayi üretimi miktarı yüzde 5.29 artmış durumda. Buna karşın yıllık ortalama sanayi istihdamı miktarı, 6 çeyrek sonra ancak yüzde 0.06’lık bir artış kaydedebilmiş.
Sanayi istihdamı daha önce 2010 sonu ve 2011 başında böyle bir durgunluk yaşamış. Ancak 2011’deki bu durgunluk 3 çeyrek kadar sürdükten sonra sanayi istihdamı yeniden tempo kazanmaya başlamış. TÜİK’in sanayi istihdamı konusunda bugünkü verilerle karşılaştırılabilir verileri 2005 yılına kadar uzanıyor. 2005 yılından bu yana da global kriz dönemindeki düşüş dışında sanayi istihdamında bu kadar uzun süren bir durgunluk yaşanmamış.
Sanayi istihdamında şimdi yaşamakta olduğumuz durgunluğun 6 çeyrektir sürüyor olması, 2011’dekine göre daha derin bir sorunla karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor.
Üretim artışına rağmen sanayinin istihdam artışından uzak durması, geleceğe güvenle bakamadığının bir işareti. Aynı güvensizlik, yatırımların yerinde saymasının da ana nedeni.
Son 6 çeyrekte hakim olan bu durumu, teşviklerin yetersiz olması veya faiz oranlarının yüksek olmasıyla açıklayamayız. Çünkü bu alanda istihdam eğilimlerini değiştirebilecek yeni bir şey yok.
Bu durumun temel nedenlerinden birisi, ucuz ve bol sıcak para döneminde dışarıdan borçlanmaya özendirilen ekonominin, global sıcak para akımlarının terse dönmesiyle daha kırılgan hale gelmesi. Yani geçmiş ekonomi politika yanlışlarının faturası ödeniyor.
İkinci önemli faktör ise Türkiye’nin içine sürüklendiği iç ve dış politika riskleri, ülke içi ve bölgesindeki çatışmalı ortam, demokrasi ve hukuk devleti konusunda artan kaygılar.
Politika ve dış politika alanındaki risklerin yarattığı belirsizlik ve korku ortadan kaldırılmadan da ekonomi ve toplum için tehdit oluşturan bu eğilimin değişmesi olanaksız gözüküyor.
Bu nedenle ekonominin içine sürüklendiği durgunluk ve hatta kriz tehlikesini önleyebilmenin yolu, yeni teşvikler veya zorlama faiz indirimlerinden değil siyaset alanında atılması zorunlu adımlardan geçiyor.
