Sanayi iki ileri bir geri

Sanayide aylar süren kan kaybının ardından ka­sım ve aralıkta yaşanan belirgin canlanma ocakta de­vam etmedi; yılın ilk ayında yeniden frene basıldı.

Türkiye İstatistik Kuru­mu’nun (TÜİK) açıkladı­ğı takvim ve mevsim etki­sinden arındırılmış verilere göre ocak ayında toplam sa­nayi üretimi önceki aya gö­re yüzde 2,3 düşüş gösterdi. Takvim etkisinden arındı­rılmış verilere göre de yıl­lık bazda üretim yüzde 1,2 ile düşük bir artış kaydetti. Böy­lece sanayi üretimi iki ay ara­dan sonra aylık bazda yeniden düşüşe geçerken, yıllık baz­da son üç ayın en kötü perfor­mansı kaydedilmiş oldu.

Parasal sıkılaştırma süre­cinde yüksek faiz-düşük ku­run etkisiyle frene basan sa­nayi sektörü, faiz indirimleri sürecinin başlaması ile bir­likte aylar sonra üretimde ye­niden atağa geçmişti. Sanayi üretimi Merkez Bankası’nın faiz indirimi olasılığının güç­lendiği kasımda önceki aya göre yüzde 2,9, yıllık bazda yüzde 1,6 artmış, indirim sü­recinin fiilen başladığı aralık ayında aylık artış yüzde 5’e, yıllık artış yüzde 7’ye ulaşmış­tı.

Sanayinin yeniden üretime yüklenmesi, geçen yıl ikinci ve üçüncü çeyrekte ekonomi­de ortaya çıkan resesyon eğili­minin son çeyrekte azaldığını ve yerini büyümeye bırakabi­leceği şeklinde yorumlanmış­tı. 2024’ün son çeyreğine iliş­kin gayri safi yurt içi hasıla (GSYH) verileri de bunu des­teklemişti.

Fren eğilimi sürer mi?

Ocaktaki performans kaybı, kasım ve aralıktaki yüksek artışların “düzeltmesi” olarak nitelenebileceği gibi, genelde ocak ayının, sanayide üretimin gerilediği ya da artışların düşük kaldığı bir ay olma özelliği de dikkati çekiyor. İyimser senaryoda Merkez Bankası’nın faiz indirimi sürecinin devam etmesi paralelinde bunun sanayinin görünümünü destekleyeceği bekleniyor. Sanayinin üretim atağına devam edip etmeyeceği konusunda, şubat verisi geldiğinde ve izleyen aylarda daha net bir vizyon oluşacak.

Ancak reel kur/değerli TL, Avrupa ekonomilerindeki sıkıntılar, yakın bölgede artan istikrarsızlık ve küresel alandaki ticaret savaşları ise Türk sanayisi için olumsuz faktörler olarak öne çıkıyor

Bilgisayar ve diğer ulaşımda düzeltme

Aralık ayında, imalat sanayii alt sektörleri içinde bilgisayar, elektronik ve optik ürünler imalatı, aylık bazda yüzde 62 ile üretim artışı rekoru kırmış, bunu yüzde 24,9’luk aylık artışla diğer ulaşım araçları izlemişti. Ocak ayında ise frene en sert basan bu iki sektör oldu. Ocakta önceki aya göre diğer ulaşım araçlarının üretimi yüzde 34,9, bilgisayar sektörü üremi yüzde 11,5 düşüş kaydetti. Aylık bazda üretim düşüşünde bu alt sektörleri yüzde 8,5’le fabrikasyon metal ürünleri, aynı oranda olmak üzere yüzde 3,9’la makine ve ekipman imalatı ile tütün imalatı izledi.

Ocakta on imalat alt sektörünün üretimi önceki aya göre artarken, diğerleri düşüş kaydetti. Aylık bazda üretimini en çok artıran yüzde 8,3’le diğer metalik olmayan mineraller oldu. Bu alt sektörü aylık yüzde 8,2 ile rafine petrol ürünleri, yüzde 5,2 ile kayıtlı medyanın basımı ve çoğaltımı, yüzde 2,3’le gıda, yüzde 2,1’le temel eczacılık izledi.

Yıllık bazda üretim artışı rekoru ise aylık bazdaki sert düşüşe rağmen yüzde 16,6 ile bilgisayara ait. Yıllık artışta makine ve ekipmanların kurulumu ve onarımı yüzde 16,3’le ikinci sırada yer alıyor. Daha sonra yüzde 6,6 yıllık artışla giyim, yüzde 5,1’le fabrikasyon metal ürünleri, yüzde 4,8 yıllık artışla rafine petrol ürünleri geliyor. Yıllık bazda üretimi en fazla gerileyen alt sektör ise yüzde 11,6 ile motorlu kara taşıtları. Makine ve ekipman imalatı yüzde 5,8, temel eczacılık yüzde 5,7, gıda yüzde 3,7, kauçuk ve plastik yüzde 3,2 ile yıllık bazda üretimi en fazla gerileyen ilk beş alt sektör arasında yer alıyor.

En büyük etki imalattan

Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endekse göre, toplam sanayi üretiminde en büyük paya sahip olan imalat sanayii sektörünün üretimi ocakta aylık bazda yüzde 3 düşüş gösterdi. Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre imalat sanayii üretiminde yıllık bazda ise yüzde 1,2 artış gerçekleşti.

Ocakta aylık bazda madencilik ve taş ocakçılığı üretimi yüzde 7,5’le son 12 ayın en yüksek artışını kaydederken ve elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı endeksi yüzde 0,8 geriledi. Yıllık bazda ise madencilik ve taş ocakçılığı sektöründe üretimi yüzde 0,7 düşerken; elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı sektöründe yüzde 5’lik artış yaşandı.

Endeksteki ağırlıkları ve değişim oranlarına bağlı olarak imalat sanayiindeki aylık yüzde 3’lük düşüş, toplam sanayi üretimindeki değişime, eksi (-) 2,7 puan, madencilik ve taş ocakçılığındaki aylık yüzde 7,5’lik artış ise 0,4 puanlık pozitif etki yaptı. Toplam sanayi üretiminde yıllık bazda kaydedilen yüzde 1,2’lik artışın ise yüzde 1’lik kısmı imalat sanayii, 0,3 puanı elektrik, gaz ve buhar sektöründen geldi, madencilik ve taş ocakçılığındaki düşüş ise toplamdaki değişimi 0,1 puan aşağı çekti.

En sert düşüş sermaye mallarında

Ocakta aylık bazda toplam sanayide dayanıklı tüketim malı üretimi yüzde 2,9, enerji üretimi yüzde 1,3, ara malı üretimi yüzde 1,1, dayanıksız tüketim malı üretimi yüzde 0,3 artarken, sermaye malı üretimi yüzde 13,1 oranında düşüş kaydetti. Toplam sanayi üretimindeki aylık yüzde 2,3’lük üretim düşüşüne ara malları 0,4 puan, enerji 0,2 puan dayanıklı tüketim 0,1 puan pozitif, sermaye malları ise 3,1 puan negatif etki yaptı.

Yıllık bazda ise dayanıklı tüketim üretimi yüzde 6,3, enerji üretimi yüzde 6,3, sermaye malı üretimi yüzde 2,1, ara malı üretimi yüzde 0,8 artış, dayanıksız tüketim ise yüzde 1,4 düşüş kaydetti. Toplam sanayi üretimindeki yüzde 1,2’lik yıllık artışa enerji 0,6 puan, ara malları, dayanıklı tüketim ve sermaye malları 0,3’er puanlık pozitif katkı yaparken, dayanıksız tüketimdeki düşüş toplamdaki değişimi 0,3 puan aşağı çekti.

Yüksek teknolojide yüzde 30,7 düşüş

İmalat sa­nayiinde, aylık bazda aralıkta yüzde 51,6 ile rekor artış gösteren yüksek teknolojili ürünlerin üretiminde ocakta ise yüzde 30,7 ile sert bir düşüş yaşandı. Bu kategoride aralık ayları iti­barıyla yüzde 43,5 olan yıllık üretim artışı da ocakta yüzde 14,9’a indi. Yüksek teknolojide ocaktaki düşüş imalat sanayii üretimindeki aylık değişime 2,6 puan negatif etki yaptı.

Ocak ayında üretim; orta-yük­sek teknoloji ürünlerinde de önceki aya göre yüzde 3 düş­tü ve imalat sanayiindeki ge­nel değişimini negatif yönde 0,8 puan etkiledi. Aylık bazda orta-düşük teknolojideki yüz­de 1,1’lik artış ise genel deği­şime yüzde 0,3 puan pozitif katkı sağladı. Düşük teknoloji ürünlerinin üretimi ise önceki aya göre yüzde 0,1’lik bir artış­la yerinde swaydı.

Ocak itibarıyla yıllık bazda üretim orta-düşük teknoloji­de yüzde 2,9, düşük teknolo­jide yüzde 0,8 artarken, or­ta-yüksek teknolojide yüzde 0,8 geriledi. İmalat sanayii toplamında yüzde 1,2 olan yıllık artışa yüksek teknolo­ji ve orta-düşük teknolojili ürünler 0,9’ar puan, düşük teknolojili ürünler de 0,3 pu­an pozitif katkı yaparken, or­ta-yüksek teknolojili ürünler­deki düşüş genel oranı 1 puan aşağı çekti.