Sanayi, 2008 büyümesini dibe çekti
GSYH'nin dörtte birini oluşturan imalat sanayi, yenilenen endekse göre geçen yılın son çeyreğinde yüzde 14.2 daraldı. Eski endeks devam ettirilseydi daralma yüzde 19'u bulmuştu. İmalat sanayi üretiminde ortaya çıkan bu daralmadan yola çıkarak GSYH için nasıl bir tahmin yapmak mümkün olabilir? Öncelikle vurgulanması gereken, imalat sanayi üretim endeksindeki seri değişikliğinin, 2008'in ilk üç çeyreğini de bir şekilde olumlu etkileyeceği. Ancak bu etkinin boyutunu hesaplamak çok da mümkün görünmüyor. Ne var ki, etkinin çok büyük olmayacağını söyleyebiliriz; çünkü, ilk dokuz ayın gerçekleşmesinde eski ve yeni seriye göre ciddi farklılık yoktu; bu durum son çeyrekte belirginleşti.
İmalat sanayi üretiminde son çeyrekte ortaya çıkan gerilemenin, GSYH kapsamındaki imalat sanayi verilerine aynı oranda yansıyacağını varsayarsak karşımıza şöyle bir tablo çıkıyor:
İmalat sanayi son çeyrekte yüzde 14 daraldı. Bu daralma, son çeyrekte GSYH'nin yüzde 3.3 küçülmesi sonucunu doğuruyor. GSYH son çeyrekte yüzde 3.3 küçülünce, ilk dokuz aydaki yüzde 3 büyümeyle birlikte yılın tümünde yüzde 1.4'lük bir büyüme gerçekleşmiş olacak.
Sanayi üretimine ilişkin endekste baz yılı değişikliğine gidilmese ve hesaplama eski endeksle sürdürülmüş olsaydı, imalat sanayi son çeyrekte yüzde 19 küçülmüş olacaktı. Bu oranı GSYH hesaplarına uyguladığımızda son çeyrek küçülmesinin yüzde 4.5'e ulaştığını, yılın tümündeki büyümenin ise yüzde 1.1'e indiğini görüyoruz.
Kuşkusuz bu hesaplamalar, yalnızca imalat sanayindeki üretim gerilemesine dayanıyor. Oysa biliniyor ki, ekonominin hemen hemen tüm sektörlerinde bir üretim gerilemesi söz konusu. Dolayısıyla, imalat sanayinden yola çıkarak ortaya koyduğumuz bu oranları, "en olumlu" oranlar olarak görmekte yarar var. Öyle anlaşılıyor ki, diğer mal ve hizmet üretim alanlarında ortaya çıkacak gerilemelerle birlikte 2008 yılının tümünü artıda kapatmak çok zor olacak.
Peki, son çeyrekte nasıl bir gerçekleşme bizi yılın tümü için negatife indirir? Eğer son çeyrek büyümesi negatif yüzde 8.7 olursa, 2008'deki büyüme hızı sıfır olacak demektir. Son çeyrekteki küçülme yüzde 8.8 olduğu andan itibaren ise 2008'in tümündeki büyüme negatife inecektir. Vurgulayalım; bu hesaplamaları yaparken ilk dokuz aya ilişkin gerçekleşmeleri sabit aldık ve bu rakamlarda gidilebilecek revizyonları göz ardı ettik.
2008'in tablosu üç aşağı beş yukarı belli gibi. Sıfır dolayında bir büyüme makul sayılacak; artı gerçekleşecek her oran güzel bir sürpriz olacak. Dolayısıyla yüzde 1-2 dolayındaki bir daralma ise hoşa gitmeyen bir sürpriz olarak karşımıza çıkacak. Bu düzeyde bir yıllık gerileme yaşanması, son çeyrekte yüzde yüzde 16'ya ulaşan bir gerilemeyi gerektiriyor, ki bu da pek beklenmiyor.
Geçen yıl ilk iki çeyrekte yüksek gerçekleşmeler olduğu için baz etkisi yönüyle bu yıl aynı dönemlerde hızlı daralmalar görülecek. Geçen yıl birinci çeyrekte yüzde 6.7 ve ikinci çeyrekte yüzde 2.3 olan oranların, gidilecek revizyonla biraz daha artması bekleniyor. Dolayısıyla bu baz etkisi, bu yılın ilk yarısındaki küçülmenin çok daha belirgin hissedilmesine yol açacak. Zaten ilk iki çeyrekte hızlı düşüş yaşanacağı, son iki çeyrekte ise biraz toparlanma görülebileceği yolundaki görüşler de bir ölçüde bu baz etkisine dayandırılıyor.
Kapasite kullanımı...
TÜİK, dün de kapasite kullanımına ilişkin ocak ayı verilerini açıkladı. Geçen yılla yapılan kıyaslama, kapasite kullanımındaki dramatik düşüşün sürdüğünü gösteriyor. Geçen yıl ocak ayında yüzde 80.3 olan kapasite kullanım oranı tam 16.5 puan azalarak bu yıl yüzde 63.8'de kaldı.
Yüzde 63.8'i nasıl okumalı?
Bardağın boş tarafı: "İmalat sanayi tam bir çöküş yaşıyor, kapasite kullanım oranı, ocak ayında, açıklanmaya başlandığı Şubat 1991'den bu yana, yani son 18 yılın en düşük düzeyine inmiş durumda."
Bardağın dolu tarafı: "İmalat sanayindeki çöküş hız kesmişe benziyor. Son dönemde önceki aylara göre de hızla gerilemekte olan oran, bu kez ocakta aralık ayına göre fazla bir düşüş göstermedi. Kapasite kullanım oranı aralıkta yüzde 64.7 olarak gerçekleşmişti, ocakta ise yüzde 63.8 oldu. Yani kapasite kullanımındaki düşüş büyük ölçüde yavaşladı. Bu dönemde kıyaslamayı, küresel kriz yaşanmayan bir yıl öncesiyle değil de, kriz yaşanan aylarla yapmakta yarar var."
Peki, kapasite kullanımında ortaya çıkan bu tablo, imalat sanayi üretimine nasıl yansıyabilir? Kapasite kullanımında aralık ayına göre gerileme düşük; yalnızca yüzde 1.4. İmalat sanayi üretimi de ocakta aralık ayına göre aynı oranda gerilese, geçen yılla kıyaslamada ortaya çıkacak üretim düşüşü, baz etkisinden dolayı tam yüzde 19'u bulacak demektir. Bir ay önceye göre olan değişimde imalat sanayinin oranı, kapasite kullanımının oranından genellikle daha yüksek çıkıyor. Bu yüzden, ocak ayında imalat sanayi üretiminde geçen yıla göre yaşanacak düşüşü yüzde 20'nin üstünde görürsek şaşırmayalım.