Sanatçılar nasıl sigortalı olur?
Son dönemlerde Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) denetim elemanları tarafından yapım şirketlerine yoğun bir şekilde sosyal güvenlik denetimleri gerçekleştirilmekte, yapılan bu denetimler sonucunda yapım şirketlerine yüksek miktarlara ulaşan idari para cezaları ve prim tahakkukları uygulanmaktadır. Yapım şirketlerine yersiz yere uygulanan bazı cezai yaptırımlar neticesinde ciddi mağduriyetler yaşanmakta ve konuyla ilgili SGK’ ya itirazlarda bulunulmaktadır.
Bir kimsenin 4/a (SSK) sigortalısı olabilmesi için, öncelikle, bir veya birden fazla işveren tarafından hizmet akdine tabi olarak çalışılması gerekmektedir. Aradaki ilişkinin gerçekten hizmet akdi olup olmadığını belirlemek için dört unsur bir arada yer almalıdır. Bu unsurlar; hizmet, bağımlılık, ücret ve süredir.
Sanatçıların sigortalılıkları ile ilgili temel düzenleme 5510 sayılı Kanun'da yapılmıştır. Buna göre bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılan; film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarlar, hakkında aynı kanunun 4/a (SSK) statüsündeki sigortalılık hükümlerinin uygulanması öngörülmüştür.
6111 sayılı Kanun ile 5510 sayılı Kanun'a Ek 6'ncı madde eklenmiş ve bazı sanatçıların sigortalılıkları ile ilgili bir takım düzenlemeler getirilmiştir. Buna göre; Kültür ve Turizm Bakanlığı'nca belirlenecek alanlarda kısmi süreli iş sözleşmesiyle bir veya birden fazla kişi tarafından çalıştırılan film, tiyatro, sahne, gösteri, ses ve saz sanatçıları ile müzik, resim, heykel, dekoratif ve benzeri diğer uğraşları içine alan bütün güzel sanat kollarında çalışanlar ile düşünürler ve yazarların, ay içerisinde çalışma saati süresine göre hesaplanan çalışma gün sayısı 10 günden az olanlarına kendileri tarafından prim ödemeleri imkanı sağlanmıştır.
Bununla birlikte Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü’nün 24.07.2012 tarih, 13.218.530 sayılı ‘Sanatçıların Sigortalılığı’ konulu genel yazısında “Yapım şirketlerine oyuncu temin eden ajanslarda kanunun 4/a (SSK) kapsamında sigortalı olanlar için yapım şirketlerince ajanslardan fatura mukabili hizmet satın alınması durumunda ayrıca sigortalı bildirilmeleri istenmeyeceği” belirtilmiştir.
Yine bu yazıda “Yapımcı şirket adına kendi hususiyetini vermek suretiyle bir eser (ürün) üreten, bir eserin meydana gelmesinde asli unsuru oluşturan (senarist, özgün müzik yapımcısı, dialog yazarı, başrol oyuncuları), bu şekilde üretmiş olduğu eser nedeniyle eser sözleşmesinin tarafı olabilen, bireysel olarak yaptıkları bu işlerden dolayı serbest meslek faaliyeti yürütmesi nedeniyle doğan serbest meslek kazancı olan ve bu kapsamda serbest meslek makbuzu veya fatura düzenleyerek çalışanların yapım şirketi ile arasındaki ilişkin istisna (eser) sözleşmesi kapsamında sayılarak 4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalılık olarak değerlendirilecektir.” Hükmü de yer almaktadır.
2013/11 Sayılı Sosyal Güvenlik Kurumu Genelgesi'nin konuya dair hükmü şu şekildedir; Yapımcı şirket adına kendi hususiyetini vermek suretiyle bir eser (ürün) üreten, çalışma zamanı ve yeri yapımcı şirketin emir ve talimatı dışında bulunup mesleğini icra eden senarist, özgün müzik yapımcısı, diyalog yazarı ve başrol oyuncusu gibi kişiler, bireysel olarak yaptıkları bu işlerden dolayı serbest meslek faaliyeti yürütmesi nedeniyle doğan serbest meslek kazancı olan ve bu kapsamda serbest meslek makbuzu veya fatura düzenleyerek çalışanların yapım şirketi ile arasındaki ilişki istisna (eser) sözleşmesi kapsamında sayılarak 4/b (Bağ-Kur) sigortalılık olarak değerlendirilecektir.”
Denilmektedir. Bununla birlikte 2014/05 sayılı SGK genelgesi ile “Senaryo yazarlığı, özgün müzik yapımcılığı, yönetmenlik ve diyalog yazarlığı gibi işleri yapanların sırf vergi kaydının olmaması, 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu hükümleri çerçevesinde vergiden muaf olmaları sebebiyle belirtilen işleri vergiden muaf olarak ortaya bir eser koymak suretiyle gider pusulası mukabilinde gerçekleştirenler ile yapımcı arasında hizmet akdinin bulunmaması sebebiyle Kanunun 4/a (SSK) kapsamında sigortalı sayılmayacaklardır.” ibaresini ekleyerek bu tartışmaya da son vermiştir.