Sanal ve artırılmış gerçeklik
Endüstri 4.0 robotik ve yapay zekâ, çok boyutlu yazıcılarla daha önceki sanayi devrimleri gibi yıkıcı dönüşümler getiriyor. Uzay Ekonomisinde yukarı daha hızlı gitmek ve orada kalabilmek için bir ara ekonomik kuşak.
Finansal piyasalarda sosyal medyanın yarattığı gürültü riskinin yanında, kripto paralar ile hızlanan DEFI yani merkeziyetsiz finans ile başkaldırı GameStop gibi vakalarla tarihe geçti.
Sanal gerçeklik
1944 finansal mimarisinin, kredi kartları ve türev ürünler ile yaşadığı devrimlerin, internet bankacılığı ve ödeme sistemleri (ve bizde vadeli çek) ile hızlanmasına paranın dolaşım hızı da (velocity) ayak uydurdu.
M2’lerin roket gibi artması, 2008 krizi ve pandemi sonrası (dolar) parasal genişleme ile birleşince, Rusya-Ukrayna Savaşı ile enerji ve emtialardan kaynaklı arz ve tedarik şokları enflasyonda zirve yaptı.
Ortodoks politika ezberden çalışarak, istihdam ve işsizlik verilerinin sanal gerçekliğine kanarak, parasal sıkılaşma ve faiz artışları ile ücretler üzerinden talebi baskılama yanılgısına düştü.
ABD, İngiltere, Almanya, Euro Bölgesi gibi birçok gelişmiş ekonomide enflasyon inatçı tansiyon gibi. Çekirdek enflasyonların virüs gibi dirençli olmasına karşı aşı arayışları hala sürüyor.
Tahvil zararlarına ek olarak politika faizi kaynaklı mevduat-kredi makası nedeni ile sistem dışına kaçan mevduatlar (büyük koşu) ile neredeyse her hafta batan bankalar bonus oluyor.
Para çıkışlarını kolaylaştıran internet ve mobil bankacılık (velocity) yerine, M2 düşüşü ve parasal sıkılaştırma sanal gerçekliğinde sıkışan ortodoks para politikası arz enflasyonunda çözüm olmuyor.
Powell ve guvernörlerin Volcker şok faizlerine karşı “enflasyonun sönüşü enerji fiyatlarının geri çekilmesi ile gerçekleşti” diye yazan 81 sonrasındaki Fed raporlarına bakması yeterli olacaktı.
Greedflation, profit-led inflation ile süper zenginlerin vergilendirilmesi tartışmaları, fahiş fiyat ve yüksek karlar ile oluşan enflasyonda, arz sorunları aşılmadan talebi baskılayan para politikaları çözüm değil demek.
Enflasyon-faiz sarmalına giren Arjantin için faiz artışına geç başladı denilmişti. BOE’den Huw Pill’in son demeci nedeni ile “İngiltere faizde geç kaldı” söylemi “ücret-fiyat sarmalına girdiler” söylemine döndü.
Ancak, BOE başekonomistinin aynı konuşmasındaki açgözlülük (şirket) fiyat artışlarının ve enerjinin (ve gıda) etkisine değinilmeyince konu yine ezberlerin çözümsüzlüğü noktasında sıkışıp kalıyor.
Robotla Gini Katsayısı, Phillips Eğrisi, Taylor Kuralı ne olacak? Skynet ChatGPT yazıyor kitabı artık.
Artırılmış gerçeklik
Fed enflasyon için geçici, resesyon olmaz, bankalar sağlam demişti. Muhteşem iletişimlerin sonucunda gelinen nokta belli.
Joseph Stiglitz, 20.09.2021 tarihinde, diğer 16 Nobel Ödüllü iktisatçı ile birlikte, Biden’ın hazine paketleri için mektup yazdığında enflasyon %5,4 ve faiz %0,25 seviyesinde (ve AMB) negatif reeldi.
Enflasyonda yanılan 17 Nobel Ödüllü iktisatçı içinde Janet Yellen’in eşi George Akerlof da var.
“İşsizliği azaltmak, büyümeyi sürdürmek için bu maliye politikası paketleri lazım, enflasyon yaratır demek dar görüşlü iddialardır” diyen Stiglitz, Paul Krugman arz enflasyonunu fark edince, “faiz bir işe yaramaz» demeye başladı.
Oysa helikopter paranın mucidi Nobelli Ben Bernanke’nin (vd 2004) makalesine Fed ile birlikte baksalar “enerji (arz) şokunda faize dokunmayın” yazdıklarını daha erken görebilirlerdi.
Enflasyon yarattı kısmını geçelim. Stiglitz mektupta maliye politikası yerine para politikası yazsa ve sorunlar yine yaşansa ne denilecekti?
Deep Fake
Powell’ın sahte Zelensky ile konuşması piyasalara tarihin en büyük finans skandallarından biri olarak düştü. El-Arian’ın Project Syndicate yazısındaki insider trading dâhil sert eleştirisi akıllara geldi.
Yönetim kurulundaki üyelerin, Bostic’in hisse alım satımları, SVB Bank CEO’sunun Fed direktörü olması, Bullard’ın bir ticari bankanın basına kapalı toplantısında müşterilerine sunum yapması örnek merkez bankacılığı mıdır?
Fiyat ve finansal istikrar, denetleme gibi temel görevlerini yerine getiremiyorsa, El Salvador’un resmi parası dolar ve faiz taşımayan Bitcoin enflasyona engel olamıyorsa, deep fake DEFI ile Bitcoin midir yoksa Fed ile dolar mı?