Şampiyon konular
Ekonomide yoğun olarak tartışılan konular yıldan yıla değişiyor. Şampiyon konular her yıl farklı oluyor. Bunlara şampiyon dememin nedeni sıklıkla bu konuların tartışılıyor, yazılıp çiziliyor olması. Bu anlamda her yılın şampiyonu ya da şampiyonları oluyor.
Örneğin, 1990'lı yıllarda enflasyon şampiyonluğu kimseye bırakmayan bir konuydu. Sonra istikrar merakımız başladı. Bu bağlamda faiz dışı fazla şampiyon konu haline geldi. Gün geldi AB şampiyonluğa oynadı, bir ara da IMF çok yazılıp çizildi, şampiyon adayı oldu.
Bu sene de değişen bir şey yok. Yıl başından buyana yazılıp çizilenlere bakılırsa bu sene birden fazla şampiyon konu adayı var. Aralarında seçim yapmak da yılın ikinci yarısında hangi konu ya da konuların gündemden düşeceğine bağlı. Gündemden erken düşen konu şampiyonluğu kaybedecek kuşkusuz.
* * *
Herkesin kendi şampiyon adayı vardır kuşkusuz. Bu sene için benim üç adayım var. Bunlardan birisi ünlü cari açık meselesi. İkinci aday AB'deki iktisadi sorunlar ve üye ülkelerden en az birisinin batma (!) olasılığı. Türkiye ekonomisindeki ısınma-soğuma sorunu ve bu bağlamda Merkez Bankasının uyguladığı ortodoks olmayan para politikası bu yılın üçüncü adayı. Dikkat ederseniz aylardır sürekli olarak bu konuları konuşuyoruz.
Her ayın başında ödemeler dengesi verileri açıklanıyor ve biz de, neredeyse otomatik olarak, bir kaç gün cari açık meselesini konuşuyoruz. Sorunun ticaret ve finansman boyutlarını irdeleyen çok sayıda yazı yazılıyor, konuşma yapılıyor, harareti yüksek tartışmalar oluyor. Bu tür cari açık değerlendirmeleri o kadar çok tekrarlandı ki adeta birbirinin fotokopisi sayılabilecek yazılar ortaya çıkmaya başladı.
Cari açığı şampiyon adayı ilan etmek haksız rekabet yaratıyor olabilir. Zira bu yılın adayları arasında kronik nitelikli olup, sürekli tekrarlanan ve dolayısıyla hep gündemde olan sorunu cari açık. Bu niteliği ile zaten cari açığı her sene belli bir sıklıkta tartışıp duruyoruz. Ancak, bu sene daha çok konuşulması ve şampiyon adayı olmasının nedeni cari açığın tekrarlanma sıklığı değil ulaştığı boyut. Cari açığın bu seneki mutlak ve göreli boyutu adeta rekor düzeyde. Sorunun çok konuşuluyor olmasının nedeni bu.
* * *
Bu yılın şampiyonluğa aday ikinci konusu Avrupa Birliği özellikle de Euro alanında yaşanan ekonomik sorunlar. Bu kronik bir sorun değil. Dolayısıyla gündemde yer edinmesi bu yıla özgü bir olay. Konunun sıklıkla konuşuluyor olmasının nedeni de sorunun ne olduğunun belirlenmiş olmasına karşılık çaresinin bulunup uygulanmasındaki atalet.
Bu bağlamda konunun sürekli gündemde kalmasını sağlıyan başka bir dinamik daha var gibi. Sorun tekil ülkelerin borçluluk düzeyi. Ancak, Avrupa finans alanına yayılabilecek, bulaşıcılık dozu yüksek bir sorun bu. Sanırım bu özelliği nedeniyle de spekülatif girişimlere fazlasıyla açık bir alan oluşturuyor. Bir ülkenin (örneğin Yunanistan) sorunu çözülür gibi olurken bir başkasının (örneğin Portekiz, şimdilerde İtalya) sahneye taşınması işin içinde ciddi bir spekülasyon motifinin olabileceğini düşündürüyor.
Bu yılın şampiyon konusu olmaya aday üçüncü konusu ekonominin hararet derecesine ilişkin tartışmalar. Başlangıçta cari açığın alıp başını gitmesi ekonominin fazlasıyla ısındığı izlenimini yarattı. Dikkat ettiyseniz bu noktadan sonra tartışma iki kulvara ayrıldı. Bir kulvarda ekonominin gerçekten ısınıp ısınmadığı tartışılıyor. İkinci kulvarda ise ekonominin ısındığı kabulü altında uygun para politikası adımlarının ne olacağı konuşuluyor.
Son veriler bu ısınma meselesinin biraz geri plana çekilmesine neden oldu gibi. Ekonomide ısınmanın temel göstergesi enflasyondur. Haziran sonu itibariyle enflasyonun hala baskı altında olması birinci kulvardaki tartışmaları yavaşlattı. Buna bağlı olarak da Merkez Bankasının geleneksel para politikasına dönüp, faizi yükseltmesi gerektiği tezi de güç kaybetti.
Bu yılın şampiyonu olmaya aday konular bunlar. Yılın ikinci yarısında sorun olmaya devam edip, gündemde kalmayı sürdüren konunun şampiyonluğa uzanacağı görülüyor. Avrupa sorunu ikinci yarıda hararetini kaybedecektir. Isınma sorunu da ekonominin yavaşlamasıyla birlikte gündemden düşecek gibi görünüyor. Dolayısıyla kendi adıma cari açık meselesinin şampiyonluğu kimseye bırakmayacağını düşünüyorum.